Kategorie samodzielności

U dzieci przedszkolnych można wyróżnić trzy kategorie samodzielności:

a) Samodzielność praktyczna - objawia się w wykonywaniu czynności codziennych dla samego siebie lub członków rodziny. Do tej kategorii należą czynności samoobsługowe oraz wykonywanie obowiązki porządkowe i gospodarcze.

b) Samodzielność umysłowa - do której należą umiejętności podejmowania decyzji, a także podejmowanie prób rozwiązywania problemów podczas zabawy oraz nauki.

c) Samodzielność społeczna - przejawia się w umiejętności porozumiewania się z rówieśnikami i dorosłymi (np. opiekunami w przedszkolu), współdziałania z nimi. Do tej kategorii należy też branie odpowiedzialności za podejmowane decyzje społeczne.

Dla dziecka bycie samodzielnym to przede wszystkim zdobywanie nowych doświadczeń i umiejętności. Dlatego nawet jeśli dziecko już wie, gdzie powinno odkładać zabawki, nie zawsze chce to robić. Nowością natomiast byłoby wykonywanie tych samych obowiązków, ale w innym miejscu, np. u babci w domu - inne otoczenie wzmacnia jego motywację do podejmowania takich działań.

Przeczytaj również: Wspieranie rozwoju ruchowego dziecka kluczem do jego sukcesu

Samodzielność dziecka… krok po kroku

1. Zaufaj dziecku - stawiaj jego potrzeby ponad swoje obawy i wymagania. Nie chodzi oczywiście o brak opieki i pozwolenie dziecku na ryzykowne zabawy. Zaufanie objawia się w stworzeniu dziecku przestrzeni na próby i nowe doświadczenia. Przygotuj się na to, że dziecko popełni wiele błędów! Dla niego będą one cennym doświadczeniem, a dla Ciebie świetnym punktem wyjścia do rozmów (nie krytyki!) na temat tego, jakie są konsekwencje poszczególnych zachowań.

2. Nie wyręczaj. Oczywiście czasem pośpiech powoduje, że wolimy sami zawiązać dziecku budy; wolimy sami posprzątać po obiedzie, wiedząc, że będzie dokładniej. Łatwiej jest przejąć kontrolę niż pozwolić dziecku na próby (często nieudolne). Jeśli jednak nie przy Tobie, to gdzie maluch ma się nauczyć danych czynności? Nie ponaglaj, nie przerywaj jego wysiłków w połowie -  daj mu obowiązki, które będzie w stanie wykonać na miarę swojego wieku i umiejętności.

3. Zachęcaj do podejmowania prób. Dla malucha fakt, że doszedł do czegoś sam (lub z niewielką pomocą dorosłego) jest bardzo ważny. Kiedy dodatkowo rodzic zainteresuje się tym faktem i pochwali jego wysiłki, będzie to ogromna motywacja do dalszych prób! A jeśli coś nie wyszło - szanuj wysiłki dziecka i ośmielaj go do dalszej nauki.

4. Znajdźcie zajęcia dla dziecka związane z jego zainteresowaniami. Odkrywanie samodzielności przez pasję pozwala na identyfikację mocnych stron dziecka, motywuje do działania i stawiania czoła przeciwnością. Rozwijanie zainteresowań dziecka pomaga mu budować własną tożsamość oraz wywołuje satysfakcję.

Może zainteresuje Cię też: Powrót mamy do pracy - możliwe rozwiązania

Dziecko niesamodzielne - bezradny dorosły

Pamiętaj, że wyręczanie dziecka uczy go bezmyślności i niezdolności do podejmowania własnych decyzji. Maluch traci instynkty samozachowawcze, przez co w przyszłości oczekuje pomocy w każdej sytuacji.

Dodatkowo takie dziecko wyrasta na nastolatka/ dorosłego, który nie ma zaufania do siebie. Jest zakompleksiony, boi się oceny otoczenia. Nie podejmuje ryzyka, nie umie samodzielnie decydować, a w sytuacji stresowej wpada w panikę.

Sprawdź: Dziecko zdolne w przedszkolu - jak rozwijać jego potencjał?

Rozwój samodzielności poprzez podejmowanie nowych doświadczeń łączy się też z nabywaniem umiejętności wyciągania wniosków. Wszystkie doświadczenia - również popełnione błędy - uczą, jakie konsekwencje wynikają z konkretnych zachowań. Dodatkowo wspierają rozwój kreatywnego myślenia i umiejętność do radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Osoba samodzielna jest bardziej zaradna, ma swoje zdanie i nie boi się podejmować ryzyka w różnych sytuacjach.

Zobacz też:

Jak rozwijać kreatywność dziecka

Jak aktywizować rozwój przedszkolaka