Myślenie przyczynowo-skutkowe u przedszkolaków

Źródła podają, że myślenie przyczynowo-skutkowe pojawia się u dzieci w wieku 3 lat. Faktem jednak jest, że umiejętność do wykrywania związków między przyczyną a efektem zależy od indywidualnego stopnia rozwoju dziecka. Nie tylko inteligencja wpływa na poziom tej sprawności, ale też doświadczenie dziecka (albo jego brak) z danym zjawiskiem. Rzeczy i czynności “odległe”, niecodzienne, dziecko będzie bardziej skłonne tłumaczyć w sposób magiczny - ponieważ nie miało okazji poznać zasad ich funkcjonowania.

Przeczytaj też: Myślenie krytyczne kluczową kompetencją przyszłości

Dlaczego warto rozwijać myślenie przyczynowo-skutkowe?

Umiejętność ta ma wpływ m.in. na:

• skuteczność planowania,
• zdolność przewidywania skutków swoich działań,
• modyfikowanie własnych zachowań w celu uniknięcia błędów,
• poznawanie podstawowych zasad i cech fizycznych rzeczy (np. kształtu, ciężkości),
• pobudzanie ciekawości do poznawania nowych informacji,
• rozwój kreatywności i elastyczności.

Zabawy na myślenie przyczynowo-skutkowe

1. Segregowanie przedmiotów

Chodzi o dzielenie rzeczy według wspólnych funkcji, np. na przedmioty używane w kuchni, w ogrodzie, do zabawy. Zamiast przedmiotów możesz też wykorzystać obrazki lub wycinki z gazet. Poproś dziecko, by umieściło rysunki w odpowiednich grupach, z których każde ma swoje kryterium (np. używamy ich do mycia się - obrazki z wanną, gąbką, mydłem, szczoteczką, itd.).

Na podobnej zasadzie możesz podzielić już obrazki/przedmioty i poprosić dziecko, aby odszukało błędy w takim układzie.

2. Chowanego z zabawkami

Schowaj zabawkę. Później opisz dziecku, do czego służą przedmioty znajdujące się obok zabawki albo co się robi w tym pomieszczeniu. Przykładowo: Miś jest w miejscu, gdzie mama i tato śpią. Leży przykryty takim materiałem, który zasłania nam okno na noc.

3. Łączenie obrazków w pary

Młodsze dzieci mogą z rozsypanki wybierać obrazki, które tak samo wyglądają. Ze starszymi warto zagrać w Memory.

Memory jest to gra, która ćwiczy też pamięć, koncentrację, spostrzegawczość. W najprostszej wersji, Memory polega na zapamiętaniu, gdzie leży drugi element z pary. Są jednak też gry, w których pary obrazków nieco się różnią - a zadaniem graczy jest jak najszybsze wskazanie różnicy.

4. Wymyślanie historii do pojedynczego obrazka

W tej zabawie możesz wykorzystać np. komiks. Wybierz obrazek, na którym widać jakąś dynamiczną sytuację i poproś dziecko o wymyślenie powodów, dla którego postacie tak się zachowują (np. Dlaczego ten pan tak pędzi samochodem? Dlaczego ta dziewczynka jest taka brudna?). Możecie też wspólnie wymyślić, co się będzie dalej działo z bohaterami.

5. Wymyślanie historii do serii obrazków

Obrazki powinny przedstawiać przedmioty dobrze znane dziecku. Przedszkolak może wymyślać dowolną historię, w której po kolei pojawią się dane przedmioty albo postacie z obrazka.

Warto też wykorzystać tzw. Story Cubes, czyli kostki sześcienne, z których każda zawiera na ściankach zestaw ilustracji. Zabawę ze Story Cubes zaczyna się od rzutu kostkami (w zestawie jest ich 9) i rozpoczęciu historii od obrazka, który jako pierwszy rzucił się graczom w oczy (np. od Dawno, dawno temu…). Następnie historię opiera się o pozostałe obrazki.

6. Zabawy z wodą i produktami kuchennymi

Zabawa, która bardzo brudzi! Nie tyle wymaga zasad, co swobody do robienia “eksperymentów”. Umożliwia poznanie cech poszczególnych produktów. Czyli: Co się stanie, jak wymieszam wodę z mąką? Czy olej i woda się zmieszają? Jaki kolor będzie miała woda, jeśli dodam do niej kakao? Możesz też kupić dziecku barwniki spożywcze (które mogą być świetnym pretekstem do nauki o kolorach!) i inne produkty płynne (mleko, jogurt, napój gazowany).

7. Magiczne worki

Najprostsza wersja: schowaj w jednym worku przedmioty o różnej wielkości, fakturze i kształcie. Dziecko z zamkniętymi oczami wkłada rękę do worka i zgaduje, jaki przedmiot wylosowało.

W innej wersji możesz przygotować kilka nieprzezroczystych worków oraz przedmioty o podobnej funkcji, ale różnej ciężkości (np. piłki pingpongowe, piłkę do kosza i piłki tenisowe). Pokaż rzeczy dziecku. Schowaj pogrupowane przedmioty do worków. Poproś, by dziecko przebiegło z każdym workiem oddzielnie pokój (albo inną trasę). Później zapytaj: Ile piłek było w każdym worku? Który worek był najcięższy - czy ten, co miał najwięcej piłek? Dlaczego tak jest?

Sprawdź też inne propozycje zabaw!

8 zabaw na koordynację słuchowo-ruchową dla dzieci

7 zabaw na koordynację wzrokowo-ruchową dla przedszkolaka

6 zabaw na motorykę małą (ćwiczenia manualne dla przedszkolaka)