Jak (i czy) wyznaczać dziecku granice?
Czy dziecko powinno mieć wyznaczone granice? Z jednej strony oczywiste wydaje się, że bez granic i zasad, dziecko wyrośnie na osobę egoistyczną, a do tego niesamodzielną i nieodpowiedzialną. Z drugiej strony, zakazy i nakazy mogą naruszać jego prawo do wyboru, rozwoju. Czy powinno się więc wyznaczać dziecku granice? Jak to robić, by okazywać dziecku szacunek i akceptację? Podpowiadamy w artykule.
Czy granice są dziecku potrzebne?
Tak. Małe dziecko potrzebują uporządkowanego świata. Znając granice oraz zasady, wie, czego można się spodziewać oraz jakie relacje łączą go z najbliższymi osobami. To daje mu poczucie bezpieczeństwa. Z kolei stabilność emocjonalna jest podstawą do tego, by dziecko mogło się rozwijać - poznawać świat, eksplorować go, mieć odwagę do próbowania nowych rzeczy.
Dodatkowo granice uczą dziecko, jakie zachowania są akceptowalne. Ich znajomość pomaga mu budować i określać związki z ludźmi oraz przewidywać reakcje na jego zachowania. Uczą go szacunku do innych ludzi i ich granic.
Ponadto wiele z zasad za podstawową funkcję ma ochronę dzieci - zapewnienie im bezpieczeństwa. Chodzi o granice, których dziecko nie powinno przekraczać: przestrzeganie zasad zdrowia, higieny, bezpieczeństwa na drodze, itp.
Może przyda Ci się też: Budowanie relacji w rodzinie: jakość czasu a nie ilość
Czy warto wyznaczać dziecku granice?
Granice są dziecku potrzebne do prawidłowego rozwoju - powinny być więc obecne w jego życiu. Warto jednak zwrócić uwagę na to, jak dziecko poznaje te granice - i tu pojawia się różnica między narzucaniem dziecku granic a pokazywaniu ich.
Jak już było wspomniane, są granice, których dziecko nie może przekraczać dla własnego bezpieczeństwa. Są też zasady panujące w domu, które obowiązują każdego członka rodziny i wynikają z wyznawanych wartości. I choć zarówno narzucanie, jak i pokazywanie granic ma ten sam cel, sposób ich przekazania ma duże znaczenie. Narzucanie często pomija kwestię uczuć i potrzeb dziecka. Zaś pokazanie zakłada okazywanie szacunku dla dziecka oraz naukę respektowania granic innych ludzi.
Zobacz też: Dawanie dziecku wyboru jako podstawa do kształcenia niezależności
Jak przedstawiać (pokazywać) dziecku granice?
- Pozwól dziecku na samodzielność. Są momenty, kiedy trzymanie się starych granic jest po prostu bez sensu. Na pewnym etapie podawanie dziecku sztućców jest niebezpieczne. Jednak przedszkolak powinien już uczyć się, jak używać noża i widelca. Stwarzaj dziecku bezpieczne warunki do eksploracji i poznawania świata.
- Zastanów się nad stawianymi granicami. Odpowiedz sobie na pytania: dlaczego są dla Ciebie ważne? Dlaczego są ważne w Waszej rodzinie? Jak ważne jest dla Ciebie, by dziecko przestrzegało tej zasady? Co się stanie, jeśli dziecko przekroczy daną granicę?
- Bądźcie zgodni z partnerem/partnerką co do granic odnośnie zdrowia i trybu życia. Chodzi tu o zasady dotyczące np. tego, czy dziecko może jeść słodycze przed obiadem, czy może oglądać bajki przed snem, czy może grać na tablecie w trakcie posiłku, itp. Przy czym ważne, żebyście byli dla dziecka wzorem postępowania w takich sytuacjach - i sami nie łamali tych zasad.
- Wyjaśniaj granice. Jeśli jakaś granica jest dla ważna w Waszym domu, powiedz dziecku dlaczego (np. zamiast Nie wolno skakać ze schodów powiedz Nie możesz skakać ze schodów, bo możesz się przewrócić i zranić). Dziecko, które zrozumie zasadę, łatwiej ją doceni i zaakceptuje.
- Używaj osobistego języka zamiast ogólnych zakazów. W ten sposób uczysz dziecko, że pewne zachowania naruszają granice innych ludzi (np. zamiast Nie grzeb w mojej teczce powiedz Nie chcę, żebyś ruszała rzeczy w mojej teczce, bo mam tam poukładane ważne dokumenty).
- Pokazuj szerszy kontekst. Dziecko, które słyszy komunikat Nie rzucaj piłką nie wie, że zasadą jest zakaz gry w piłkę w domu. Dlatego przedstaw mu szerszy kontekst: Piłką możemy rzucać w ogródku, ale w domu bawimy się innymi zabawkami.
- Pokaż dziecku, jak przestrzegać pewnych granic. Chcesz, by maluch sprzątał po zabawie? Może nie wiem, jak się do tego zabrać; albo też jego rozumienie sprzątania jest inne, niż Twoje? Po pierwsze, uprzedzaj dziecko o końcu zabawy, zapobiegając w ten sposób zaskoczeniu i frustracji dziecka (zobacz więcej: 4 sposoby na zapobieganie wybuchom złości u dzieci). Po drugie, naucz go, jak to robić. Przedstaw dziecku etapy sprzątania, np. że po zabawie samochody wracają do garażu na półce, a lalki i misie idą odpocząć do pudełka - i pudełko nie zostaje na środku pokoju, ale jest przesuwane pod ścianę.
- Zwracaj uwagę na potrzeby dziecka i do nich dostosuj niektóre granice. Pamiętaj jednak, że dziecko nie ma potrzeby “grania na komórce” - ale np. rozrywki, zaspokojenia ciekawości. Pokaż dziecku inne sposoby na zorganizowanie sobie czasu. Sprawdź: W co się bawić z przedszkolakiem? Kreatywne zabawki za niską cenę.
