Moment narodzin

W zależności od momentu narodzin, dziecko zastaje inne okoliczności. Zmieniają się warunki materialne, mieszkaniowe rodziny. Rodzice są na różnych etapach życia, przez co zmienia się ich stosunek do wychowania - oczekiwania wobec siebie i dzieci, swoboda wynikająca z doświadczenia.

Również dzieci tworzą między sobą odmienne relacje. Z jednej strony rywalizują o uwagę rodziców, z drugiej - regulują zależności między sobą zależne od wieku i płci.

Sprawdź też: Budowanie relacji w rodzinie: jakość czasu a nie ilość

Kolejność narodzin a charakter

Dziecko najstarsze

O najstarszym dziecku najczęściej mówi się, że:

• jest odpowiedzialne, słowne i rozważne,
• jest uporządkowane, zorganizowane,
• lubi struktury, plany i harmonię,
• dobrze czuje się jako lider,
• często dużo od siebie wymagają, dąży do perfekcjonizmu,
• udowadnia, że jest najlepszy albo bardzo stara się dowieść swojej wartości,
• ma tendencję do dostrzegania u innych wad i niedociągnięć,
• chłopiec przejawia cechy przywódcze, dziewczynka - opiekuńcze,
• w przyszłości będzie pracowite, ambitne, często konserwatywne.

Z czego to wynika?

Z jednej strony najstarsze dziecko jest “eksperymentem wychowawczym” - to z nim wiążą się pierwsze lęki i błędy rodziców, a także konfrontują oczekiwania. Stąd najczęściej od najstarszego więcej się wymaga: zarówno w osiąganiu dobrych wyników (szkolnych, sportowych), jak i w opiece nad młodszym rodzeństwem.

Pojawienie się brata lub siostry może wzbudzić w nim zazdrość. Najstarsze dziecko będzie chciało zwrócić na siebie uwagę: poprzez złe zachowanie albo przeciwnie, dążąc do bycia wzorowym. Opieka nad młodszymi dziećmi uczy go odpowiedzialności, cierpliwości, umiejętności organizowania czasu.

Dziecko środkowe

O środkowym dziecku mówi się, że:

• ma dużą empatię, jest wyczulone na objawy niesprawiedliwości,
• jest pomocne, optymistyczne,
• jest dobrym mediatorem, dąży do kompromisów,
• dobrze radzi sobie w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami,
• przez poczucie, że jest pomijane rodzinie, może: albo się wycofać, albo stać indywidualistą,
• w przyszłości będzie najbardziej dbać o zachowanie pozytywnych relacji w rodzinie.

Z czego to wynika?

Środkowe dziecko nie ma przywilejów najstarszego z rodzeństwa ani najmłodszego. Często czuje się najmniej dostrzegane i słuchane. Z tego powodu ma tendencję do zamykania się w sobie ze swoimi problemami albo silnego rozwijania indywidualnych cech i talentów.

Z drugiej strony wobec środkowego dziecka rodzice mają już mniejsze wymagania. Skupienie uwagi na najmłodszym z rodzeństwa sprawia, że środkowe ma w sobie więcej luzu - co może przekładać się np. na gorsze wyniki w szkole. Dodatkowo postawienie między starszym i młodszym rodzeństwem sprawia, że jest bardzo wyczulone na potrzeby i samopoczucie innych, a także częściej dąży do kompromisów.

Najmłodsze dziecko

O najmłodszym z rodzeństwa mówi się, że:

• łatwo nawiązuje kontakty, jest wesołe i otwarte,
• jest lekkoduchem z dużym poczuciem humoru,
• bywa nieporadne, oczekuje pomocy innych,
• często manipuluje innymi - by uniknąć odpowiedzialności, by wywalczyć pozycję wśród autorytarnego rodzeństwa, by kontrolować sytuację,
• w dorosłości bywa niesamodzielne, beztroskie, niezdyscyplinowane.

Z czego to wynika?

Wobec najmłodszego dziecka rodzice mają na ogół najmniej oczekiwań. To raczej starsze rodzeństwo pomaga mu albo wręcz wyręcza w większości obowiązków. Z tego powodu (czasem przez całe życie) najmłodszy z rodzeństwa unika odpowiedzialności. Najczęściej też nie potrafi przewodzić grupie ani organizować większych przedsięwzięć.

Jednak to najmłodsze dziecko jest najbardziej towarzyskie, otwarte. Na ogół jest też bardzo kreatywne, pomysłowe. Mając dużo uroku osobistego, potrafi wiele sytuacji obrócić na swoją korzyść.

Przeczytaj też: 5 zachowań rodziców wywołujących zazdrość między dziećmi

Jedynak

O jedynaku mówi się, że:

• lubi czuć się wyjątkowym, najważniejszym,
• bywa egocentryczny,
• ma tendencję do perfekcjonizmu, czasem dąży do zadowolenia otoczenia kosztem własnych pragnień,
• ma problemy w nawiązywaniu zdrowych relacji z rówieśnikami,
• potrzebuje czasem pobyć w samotności,
• jest dobrymi obserwatorem,
• jest kreatywny, dobrze sprawdza się w samodzielnych zadaniach,
• w zależności od podejścia rodziców, z jednej strony może być rozpieszczony i nieporadny, z drugiej - zdany na siebie, ambitni.

Z czego to wynika?

Jedynaków często kojarzy się z osobami rozpieszczonymi, zawsze wyłączanymi, egoistycznymi. Z drugiej strony, to na nich spoczywa cały ciężar oczekiwań i wymagań rodziców.

Brak rodzeństwa oznacza, że jedynak czasem ma problemy z odnalezieniem się w towarzystwie rówieśników. Za to kontakt z dorosłymi sprawia, że szybko podłapuje bogate słownictwo i umiejętność wnikliwej obserwacji.

Wyjątki

Oczywiście sama kolejność narodzin nie decyduje o wszystkich naszych cechach charakteru. Również w tej teorii występują wyjątki. Przykładowo:

1. Jeśli młodsze rodzeństwo urodzi się po 7-8 latach, najstarszy przejawia na ogół cechy jedynaka - wynika to z tego, że zdolności interpersonalne kształtują się najmocniej właśnie w pierwszych latach życia;
2. Jeśli najstarsze i drugie z rodzeństwa są różnej płci, oboje mogą mieć cechy najstarszego dziecka (zwłaszcza, jeśli w rodzinie istnieje jasny podział ról ze względu na płeć; zobacz też nasz artykuł: Wychowanie córki i syna)
3. Jedyna dziewczynka wśród braci albo jedyny chłopiec wśród sióstr, urodzeni jako środkowe dziecko, często przejawiają cechy najmłodszego;
4. Najmłodsze dziecko urodzone wśród rodzeństwa tej samej płci stara się wyróżnić na tle innych braci lub sióstr - nie jest więc nieporadne, ale bardziej kreatywne, samodzielne;
5. Im większa różnica wieku między dziećmi, tym mniejsza rywalizacja.

Może zainteresuje Cię też: Dzieci w roli dorosłych. Parentyfikacja - czym jest i jakie są jej skutki?