Rozwój mózgu dziecka - wiedza w pigułce

1. układ nerwowy rozwija się od momentu poczęcia,
2. na początku powstaje pień mózgu, odpowiedzialny za podstawowe funkcje życiowe (np. oddychanie),
3. w momencie narodzin mózg dziecka nie jest w pełni rozwinięty (m.in. nie są jeszcze rozwinięte obszary odpowiedzialne za pamięć, funkcje poznawcze, emocje),
4. po narodzinach rozwój mózgu dziecka dotyczy przede wszystkim rozrostu komórek nerwowych, przy czym proces ten jest nierównomierny,
5. w ciągu pierwszego roku życia dziecka wielkość mózgu zwiększa się prawie trzykrotnie,
6. w wieku ok. 5 lat waga mózgu dziecka jest porównywalna do wagi mózgu osob dorosłej,
7. każde doświadczenie oraz relacja z innymi - przez dotyk, zabawę, rozmowę - determinuje rozwój mózgu dziecka poprzez tworzenie połączeń między neuronami, zwanych synapsami,
8. synapsy pozbawione stymulacji przestają istnieć;

Warto wiedzieć, że dzieci poznają świat za pomocą neuronów lustrzanych - grupy komórek nerwowych, które uaktywniają się podczas wykonywania pewnej czynności lub obserwowania jej u innych osobników. Oznacza to, że poprzez przyglądanie się drugiemu człowiekowi uczą się, jak zachowywać się w określonych sytuacjach.

Wpływ relacji na rozwój mózgu dziecka

Pierwsze relacje, najczęściej z rodzicami, są kluczowe dla rozwoju mózgu dziecka. To codzienne kontakty (bliskość fizyczna, sposób prowadzenia rozmów i przemawiania do dzieci, reagowanie na określone sytuacje) wpływają na to, jak rozwinie się u dzieci m.in.:

• zdolność do uczenia się,
• kompetencje związane z podejmowaniem decyzji i rozwiązywaniem problemów,
• umiejętność budowania relacji,
• sposób myślenia o sobie oraz o innych,
• umiejętność rozpoznawania i regulowania emocji;

Sprawdź: 4 zdrowotne korzyści z przytulania dzieci

Czym skutkuje nadmierne krytykowanie?

Krytyka skierowana do dziecka ma na celu poprawę jego zachowania. Czy jednak faktycznie taki jest jej skutek? Otóż dziecko, które jest ciągle krytykowane:

• w obawie przed porażką nie próbuje nowych rzeczy - przez co jego zdolność do uczenia się jest zaburzona; traci ciekawość świata, lękliwie reaguje na nowe doświadczenia,
• buduje negatywny obraz samego siebie - zaczyna postrzegać siebie jako “łamagę”, “głupka”, osobę, która wszystko robi źle; ma więc obniżone poczucie własnej wartości;  boi się odpowiedzialności i unika ambitnych zadań, albo chorobliwie dąży do perfekcjonizmu,
• ma problemy ze zbudowaniem zdrowych relacji - albo podejrzewa innych o wrogość i krytycyzm, albo ma tendencje do ulegania,
• może mieć w przyszłości zaburzenia lękowe, a nawet depresję;

Zobacz: Dam radę! - jak budować pewność siebie u przedszkolaka

“Zdrowa” krytyka

Udzielanie dziecku wskazówek jest nieodłącznym elementem procesu wychowania. Ciągłe zakazy i krytyka hamują rozwój dziecka, jednak z drugiej strony to od rodziców dziecko powinno się nauczyć prawidłowych zachowań. Nie chodzi więc o to, by w ogóle nie krytykować dziecko - pozwalać mu na wszystko, utwierdzając w przekonaniu, że jest idealne (i narażając na nieprzyjemne zderzenie z rzeczywistością w życiu dorosłym). “Zdrowa” albo inaczej konstruktywna krytyka to taka, która wskazuje co należy poprawić. Dotyczy więc zachowania, nie osoby.

Przeczytaj więcej: Dziecko nieśmiałe, niegrzeczne, leniwe - dlaczego nie należy etykietować dzieci

Podobnie zresztą jest z pochwałą! Dziecko powinno wiedzieć, za co jest przez rodziców krytykowane, a za co doceniane. Przykładowo:

• Zamiast Jesteś taki niegrzeczny! Ależ z Ciebie łobuz! - powiedz Nie wolno bić brata, to go boli.
• Zamiast Jaki grzeczny z Ciebie chłopiec - powiedz Dziękuję, że pomogłeś mi nakryć do stołu; jest mi bardzo miło.

Pamiętaj też, że rzeczy oczywiste dla Ciebie mogą być niezrozumiałe dla dziecka. Dlatego lepiej powiedzieć maluchowi o swoich oczekiwaniach w sposób jasny i konkretny - mając jednak na uwadze, że czasem warto dać dziecku prawo do decyzji.

Może przyda Ci się też: Dawanie dziecku wyboru jako podstawa do kształcenia niezależności