Sfera poznawcza:

• Jest spostrzegawcze i ożywione.
• Ma nad wiek bogaty słownik.
• Szybko się uczy
• Wcześnie przejawia zainteresowanie książkami i czytaniem.
• Przejawia wielką ciekawość
• Lubi przebywać z dziećmi starszymi od siebie
• Kieruje się zainteresowaniami, zbiera rzeczy
• Ma szeroki zakres pamięci krótkotrwałej
• Ma nad wiek rozwinięte poczucie humoru.
• Wybiera sytuacje nowe i stawiające opór
• Długo przechowuje informacje w pamięci.
• Przejawia nad wiek wysoki poziom planowania, rozwiązywania problemów i abstrakcyjnego myślenia.

Twórczość:

• Zadaje wiele pytań
• Robi wiele rzeczy na swój sposób
• Lubi pracować samo
• Eksperymentuje z tym, co ma pod ręką
• Ma bujną wyobraźnię
• Wymyśla wiele sposobów na osiągnięcie celu
• Udziela nieoczekiwanych, „przemądrzałych" odpowiedzi
• Wpada na oryginalne pomysły

Przywództwo:
Często jest poszukiwane przez rówieśników

• Łatwo kontaktuje się z innymi dziećmi i dorosłymi
• Dobrze adaptuje się w nowych miejscach
• Umie wpłynąć na innych, by zmierzali do różnych - pożądanych lub nie pożądanych celów
• Inni oglądają się na nie, gdy trzeba wpaść na pomysł lub podjąć decyzję
• Jest wybierany przez rówieśników

Muzyka:

• Wymyśla oryginalne melodie
• Przejawia pamięć tonalną
• Lubi zajęcia muzyczne
• Jest wrażliwe na muzyką
• Z łatwością powtarza wzorce rytmiczne
• Z łatwością odróżnia dźwięki, melodie, rytmy

Plastyka:

• Wypełnia wolny czas rysowaniem, malowaniem itp.
• Rysuje wiele rzeczy, nie tylko ludzi, konie czy kwiaty
• Zapamiętuje szczegóły przedmiotów
• Poważnie traktuje zajęcia plastyczne i czerpie z nich przyjemność
• Potrafi długo koncentrować uwagę na zajęciach plastycznych
• Planuje podczas tworzenia dzieła sztuki

Dość długo przyjmowano tradycyjnie, że zdolności twórcze, nazywane też genialnością, są dziedziczone i nic nie można zrobić aby uczynić ludzi twórczymi. Również dość długo dowodząc, że kompetencyjni pracownicy o wysokiej inteligencji mają większe szansę na zdobycie powodzenia w życiu niż jednostki twórcze. w związku z tym nie zachęcano dzieci do rozwijania się w tym kierunku.

Dziś już wiadomo, że wszystkie dzieci wyposażone są w pewien potencjał twórczy, a od poziomu naszej zewnętrznej symulacji zależy poziom rozwoju twórczego dziecka. „Twórczość może być rozumiana jako aktywność, wynik, proces jak również jako myślenie twórcze. Myślenie twórcze stanowi siłę sprawczą działalności twórczej, dlatego jego rozwój i kształtowanie jest jednym z zadań edukacji. Kształcenie twórczej aktywności stwarza wiec dziecku warunki do uczenia się bez strachu, pozwala wyjść poza schematy w myśleniu i działaniu pozwala odkrywać własne możliwości i budząc w dzieciach ciekawość poznawczą ułatwia realizację własnych pomysłów."

Aby ukształtować pożądane umiejętności twórcze należy poddawać dziecko oddziaływaniom stymulacyjnym, pewnemu treningowi. „Stymulacja będzie rozumiana jako stawianie zadań, tworzenie odpowiednich sytuacji, warunków emocjonalnych i materialnych, w których ujawni się aktywność twórcza dzieci."

Metody rozwijania zdolności twórczych powinny być dostosowane do wieku jednostki i jej aktualnych możliwości, predyspozycji, powinny bazować na posiadanych umiejętnościach. Nie wystarczy wiec tylko twórcza postawa nauczyciela ale wymagana jest od „mistrza przyjaciela" znajomość metod stymulowania aktywności i zadań, które rozwijają podstawowe operacje twórczego myślenia. Paul Torrance zakłada, ze dzieci dysponują naturalnym potencjałem twórczym, ale w wyniku niewłaściwych postaw nauczycielskich ulega on zahamowaniu. Opracował wiec dyrektywy postępowania nauczycieli z dziećmi:
1. Ceń myślenie twórcze.
2. Zachęcaj do manipulowania przedmiotami.
3. Wspieraj innowacyjne uczenie się przez dziecko.
4. Ucz tolerancji wobec idei i twórczych osobowości.
5. Strzeż się sztywnych schematów.
6. Twórz i utrwalaj twórczą atmosferę.
7. Stwarzaj sytuacje wymagające twórczego myślenia.
8. Zapewniaj okresy wzmożonej aktywności dzieciom oraz względnego spokoju.
9. Utrwalaj zwyczaj pełnej realizacji pomysłów.
10. Wychowaj siebie na nauczyciela o „otwartym umyśle

Autor wyżej wymienionych dyrektyw wymienia myślenie twórcze. Następstwem umiejętności myślenia twórczego jest aktywność dziecka w sferze muzycznej, wokalnej, plastycznej, ruchowej, wirtualnej, czyli jego twórcza postawa wobec wszelkiego rodzaju działalności. Ważnym czynnikiem stymulującym twórcze postawy jest zabawa. „Ujawnia się jako specyficzna jakość działania, różniąca się od zwyczajnego życia... dopóki się toczy, trwa ruch, wznoszenie się i opadanie, zmienność, określona kolejność, związywanie i rozwiązywanie". Wysuwa się w zabawie na plan pierwszy aktywność własna dziecka, która pobudza działalność poszukującą i twórczą. Dzięki temu rozwija się jego umysł i kształtują podstawy inteligencji, która bierze udział w procesie uzewnętrzniania, a ten przekształca działania realne na przedmiotach, różnych materiałach, w czynności umysłowe. Działalność zabawowa staje się motorem umysłowego rozwoju dziecka. „Pod wpływem doświadczenia jakie zdobywa działając, przekształca swe wewnętrzne struktury umysłowe, doskonali narzędzia i sposoby organizowania wiedzy. Ważne jest wiec wykorzystanie zabawy do rozwijania myślenia twórczego stosując w pracy z dziećmi różnorodne metody i techniki twórczego myślenia. Oto kilka z nich:

• Lista atrybutów - polega na wyróżnieniu w danym obiekcie coraz to nowych atrybutów. Technika ta pozwala uwolnić się od stereotypowego spostrzegania obiektu, uczy abstrahowania. Przygotowuje dzieci do umiejętności tworzenia definicji.
• Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel kładzie w środku różne zabawki. Dzieci opisują je, nazywają i mówią do czego służą i jak każdą z nich można się bawić.
• Nauczyciel prosi, aby dzieci wymieniły jedną z cech zabawki, jaka przyjdzie im do
• głowy, przy czym nie można wymieniać tej, którą już ktoś powiedział. Należy zachęcić dzieci, aby postarały się wymyślić cechy ,które są dziwne śmieszne w zabawce.
• Dzieci kolejno uzupełniają zdanie: „zabawka jest..." przymiotnikiem, który jest atrybutem tego przedmiotu.

Kreatywne rysowanie - test kółek Guilforda - dzieci otrzymują kartkę z narysowanymi 24 kołami. Ich zadaniem jest przekształcenie każdego koła w rysunek jakiegoś przedmiotu lub postaci. Rysunki maja być proste, wręcz schematyczne. Informujemy dzieci, ze liczy się pomysłowość i szybkość rysowania.

Kreatywne dopełnianie form - jest to ćwiczenie plastyczne rozwijające wyobraźnię twórczą.  Przygotowujemy dzieciom skrawki kolorowego lub jednolitego kolorystycznie papieru oraz kartony o kontrastowym kolorze, pisaki lub kredki. Instrukcja brzmi: wybrać kilka kawałków papieru i nakleić je w dowolnym miejscu na kartonie, bez użycia nożyczek. Po wykonaniu polecenia, prosimy o dokładne przyjrzenie się wykonanej pracy i zastanowieniu co przypomina i do czego jest podobna. Proponujemy aby dorysowały kreski według własnego pomysłu do naklejanych elementów i wymyśliły ciekawy, oryginalny tytuł. Następnie urządzamy wystawę i każde z dzieci ma prawo wypowiedzieć się na temat swojej pracy i co podoba im się u innych.

Chińska encyklopedia - polega na ułożeniu przed dziećmi przez nauczyciela warzyw i owoców. Dzieci nazywają je i dzielą
na zbiory (zbiór warzyw, zbiór owoców) oraz podzbiory. Nauczyciel opowiada dzieciom, że w dawnych Chinach cesarz kazał ułożyć wielką encyklopedię. Były tam opisane wszystkie rzeczy, o jakich można sobie pomyśleć. Tylko dziwnie ję podzielono, np. drzewa podzielono na te, które rosną w cesarskim ogrodzie, na te, które ścięli drwale i na te, na których ptaki uwiły gniazda (a nie na liściaste i iglaste jak my). Jak myślicie, w jaki sposób w tej encyklopedii podzielono warzywa i owoce? Podpowiem wam, że był to na pewno dziwny i śmieszny podział. Dzieci wymyślają teraz kategorie podziału, a nauczyciel zapisuje (czerwone, te które nadają się na zupę itd.). Po wymienieniu każdej z kategorii, wybierają te które, spełniają warunek ze zgromadzonych warzyw i owoców.

Metafora wizualna - obrazowa - polega na przygotowaniu obrazków różnych obiektów i wylosowanie dwóch, przez każde dziecko.
Następnie zachęcamy, aby postarało się stworzyć jedną nową rzecz jakiej nie ma w rzeczywistości lub taką która śmieszy. Np. z ptaka i samochodu powstanie „samochodoptak" itd. Następnie prosimy aby wyobrazili sobie daną rzecz przy zamkniętych oczach. Dziecko wizualizuje swoje wyobrażenie! Kiedy jest już gotowe, zachęcamy je, aby przedstawiło środkami plastycznymi to, co sobie wyobraziło.

Do najbardziej popularnych technik należą:

• technika „śniegowej kuli",
• technika „burzy mózgów", zaś z metod - synektyka. W propozycji tej metody uwzględnia się:
• analogię personalną symboliczną i fantastyczną
• metafory,
• odgrywanie ról,
• kreatywne rysowanie,
• snucie fantastycznych historii.

Planując zajęcia z dziećmi przedszkolnymi, nauczyciel powinien się zastanowić jaki postawi problem i rozwiązania, jakie zadania zaproponuje rozwijając operacje twórcze. Dzięki temu dzieci będą poszerzały bank informacji oraz dojrzewały społecznie i uczuciowo.

Scenariusz l

Grupa: 3-latki
Temat: Wszystko jest muzyką
Cel: wzbogacenie wyobraźni, uwrażliwienie słuchu, oswajanie dziecka
z różnymi dźwiękami i przybliżenie mu świata muzyki.
Pomoce: parawan oraz różne wydające dźwięk przedmioty z naszego otoczenia, papier zeszytowy, folia, skrawek materiału, szklanka z wodą, metalowa łyżka i pokrywka od garnka, monety, drewniana stolnica i drewniana łyżka.
Przebieg:
1. Dzieci siedzą w gromadce przed parawanem.
Wybieramy jedno dziecko, które siada za parawanem i np. głośno gniecie papier zeszytowy. Pozostałe dzieci starają się zgadnąć, co robił ukryty za parawanem kolega. Kolejno wybierane dzieci:

• gniotą folię,
• drą papier,
• drą materiał,
• przelewaj ą głośno wodę ze szklanki do szklanki,
• potrząsaj ą dłońmi, w których trzymaj ą monety,
• uderzaj ą drewnianą łyżką o stolnicę,
• uderzają metalową łyżką o pokrywkę itp.

Za każdym razem grupa zgaduje, co robi dziecko znajdujące się w danej chwili za parawanem. Po każdej prawidłowo odgadniętej czynności pokazujemy dzieciom przedmioty, które wydawały dany dźwięk.
2. Na zakończenie, podobnie jak w Scenariuszu l dajemydzieciom możliwość wyboru przedmiotów, które brały udział w naszej zgadywance i tworzymy wspólną orkiestrę.
3. Dzieci grają, nauczycielka jest dyrygentem.
Uwaga: Liczba zgromadzonych przedmiotów zależy od inwencji nauczyciela, jednak pamiętać należy, że w grupie 3-latków nie może ich być zbyt wiele. Opisane zadanie można jednak prowadzić w grupach starszych, przy użyciu dużo większej liczby rekwizytów.

Scenariusz 2

Grupa: 5-latki
Temat: Odgłosy wiosny
Kontekst zajęć: cykl tematyczny związany z nadejściem wiosny.
Muzyka: J. Strauss: „Odgłosy wiosny"
Pomoce: szerokie pędzle, małe pędzelki, kubeczki z mocno osłodzoną wodą, rozwodniona farba plakatowa, kartony.
Przebieg:
Dzieci swobodnie skupione wokół magnetofonu (odtwarzacza).
1. Nauczycielka wprowadza grupę w temat: dzieci przypominają wszystkie wiadomości związane z oznakami wiosny.
2. Słuchamy nagrania utworu J. Straussa „Odgłosy wiosny".
3. Dzieci opowiadają, z czym kojarzy im się wysłuchana muzyka.
4. Ponownie słuchamy utworu. Te dzieci, które zgłoszą się na ochotnika, indywidualnie ilustruj ą ruchem muzykę.
5. Cała grupa ilustruje muzykę, każde dziecko ma możliwość własnej interpretacji.
6. Dzieci przechodzą do stolików, gdzie maj ą przy gotowane pędzle, pędzelki, osłodzoną wodę, farbę plakatową i kartony.
7. Wyjaśniamy sposób posługiwania się nową techniką malarską. Należy szerokim pędzlem dość obficie rozprowadzić słodką wodę po całym kartonie, a następnie nanieść na mokry karton farbę plakatową.
8. Dzieci maluj ą to, co kojarzy im się ze słuchaną w trakcie malowania muzyką. Dajemy im całkowitą swobodę wypowiedzi zarówno werbalnej, ruchowej, jak i plastycznej. Dzieci muszą czuć, że wszystkie ich wypowiedzi są bardzo dobre.
9. W trakcie malowania dzieci mogą wymyślać tytuł wysłuchanego utworu muzycznego. Na zakończenie podajemy nazwisko kompozytora i tytuł kompozycji, dając przy tym odczuć, że nawet jeżeli nie pokrywa się on z propozycjami dzieci, to ich wypowiedzi nie stają się przez to gorsze.
10. Wszystkie formy wypowiedzi uznajemy za odpowiednie. Uwaga: Dzieci uwielbiaj ą nadawać tytuły, więc wykorzystajmy to. Zapewniam, że niektóre ich pomysły są wręcz fantastyczne i zaskakujące, wszystkie zaś są wspaniałe. Poza tym, tego typu doświadczenie pomaga nam jeszcze lepiej poznać naszych podopiecznych.

Scenariusz 3

Grupa: 6-latki
Temat: Lot trzmiela
Kontekst zajęć: cykl tematyczny „Poznajemy owady".
Muzyka: M. Rymski-Korsakow „Lot trzmiela"
Pomoce: ew. szerokie pędzle oraz małe pędzelki, kubeczki z mocno osłodzoną wodą i rozwodniona farba plakatowa lub farby akwarelowe, lub kredki, lub kolorowa kreda, kartony.
Przebieg:
1. Dzieci gromadzą się przy magnetofonie (odtwarzaczu).
2. Dzieci przypominają, jakie znają owady i co o nich wiedzą: jak wyglądają, czym się odżywiają... Mogą też próbować naśladować dźwięki
przez nie wydawane.
3. Słuchamy nagrania utworu „Lot trzmiela" M. Rymskiego-Korsakowa.
4. Podobnie jak w Scenariuszu 7 i 8 w trakcie drugiego, trzeciego, czwartego słuchania utworu przedszkolaki mają możliwość wypowiadać się werbalnie, ruchowo i plastycznie, zgodnie ze skojarzeniami, jakie nasuwają im się w trakcie słuchania utworu.
5. W ramach wypowiedzi plastycznej dajemy dzieciom do wyboru różne techniki malarskie:

• malowanie na słodkiej wodzie,
• malowanie farbą plakatową,
• malowanie farbą akwarelową,
• malowanie kredkami, kolorową kredą itp.

Uwaga: Podobnie jak miało to miejsce w przypadku poprzednich scenariuszy i tutaj obowiązuje całkowita dowolność wypowiedzi i pod żadnym pozorem nie można ograniczać swobody dziecka. Jeżeli nie chce ono korzystać z jakiejś zaproponowanej formy wypowiedzi, nie zmuszamy go do tego.

Scenariusz 4

Grupa: 4-latki
Temat: Najlepsze są owoce i warzywa
Cele: wprowadzenie pojęcia cyfry 4 (cztery),
inscenizacja wiersza za pomocą tekstu poety lub własnymi słowami
(co wymaga zrozumienia treści wiersza), rozwijanie myślenia i mowy dziecka, pobudzanie wyobraźni twórczej.
Literatura: J. Brzechwa: „Pomidor"
Pomoce: 4 białe podkoszulki z namalowanymi na nich warzywami z wiersza (po jednym warzywie na każdym podkoszulku), koszyk, świeże warzywa i owoce, woreczek z materiału, chustka, pojemnik na warzywa, przyklejone na ścianach wizerunki warzyw, grzechotka.
Przebieg:
1. Dzieci siadają na dywanie. Nauczycielka rozdaje im warzywa i owoce.
2. Nauczycielka wybiera troje dzieci, które mają marchewki. Pyta je    następnie, ile razem mają marchewek. Dzieci odpowiadają: trzy.
3. Nauczycielka pyta: Ile marchewek będzie, jeżeli dojdzie jeszcze jedno dziecko? Dzieci odpowiadają: Będą 4 marchewki. Podobnie bawimy się przy użyciu:

• ziemniaków: 3 + 1 = 4
• brukselek : 3 + 1 = 4
• cebuli: 3 + 1 = 4
• jabłek: 3 + 1 = 4

4. Dzieci ustawiają się parami, dobierając się na podstawie warzyw, które dostały: marchewka z marchewką, cebula z cebulą itd. Nauczycielka daje im czas na odszukanie swoich par, grając na grzechotce.
5. Dzieci ustawiają się po dwie pary. Pytamy: Ile teraz macie razem marchewek, ile cebul, ile brukselek, ziemniaków i jabłek?
6. Nauczycielka gra na grzechotce, a dzieci biegają po sali. Gdy gra ucichnie, każdy jak najszybciej ustawia się pod ścianą przy obrazku przedstawiającym takie warzywo lub owoc, jakie trzyma w ręku.
7. Wkładamy po jednej sztuce każdego z warzyw do worka, pozostałe wkładamy do pojemnika.
8. Nauczycielka recytuje wiersz J. Brzechwy pt. „Pomidor".
9. Nauczycielka prosi dzieci, aby zastanowiły się, jak na podstawie usłyszanego przed chwilą wiersza chciałyby urządzić teatrzyk.
10. Dzieci, które zgłosiły się, otrzymują strój (podkoszulki), a co za tym idzie, automatycznie otrzymują role warzyw, które namalowane są na podkoszulkach.
11. Dzieci inscenizują wiersz własnymi słowami lub usiłują przypomnieć sobie tekst autora. W ten sposób występują 3-4 grupki.
12. Zabawa w odgadywanie warzyw i owoców: Dziecko z zawiązanymi oczami sięga do worka, maca warzywo, mówi, co trzyma w ręku. Jeżeli ma na to ochotę, może zaśpiewać, co trzyma w ręku. Pozostałe dzieci uważnie słuchają.

Scenariusz 5

Grupa: 5-latki
Temat: W mojej rodzinie
Pomoce: wicie akcesoriów charakterystycznych dla życia domowego:
różnorodna biżuteria, kapelusze damskie i męskie, apaszki, szaliki, krawaty, teczki, laska, parasolka, damska torba, garnek, kilka talerzy, inne nakrycia stołowe, odkurzacz, butelka ze smoczkiem, śliniaczek. pluszowy pies i kot, różne zabawki, wózek (może być dla lalek) itp.
Przebieg:
1. Dzieci siedzą na dywanie.
2. Nauczycielka wprowadza dzieci w temat prosząc, aby opowiadały, co dzieje się w ich domach, gdy wracają z przedszkola - co robi mama,
tata, czy mieszkaj ą razem z dziadkami, a jeżeli nie, to czy często się z nimi widują i co wtedy robią.
3. Zgłaszające się dzieci mają możliwość nieograniczonych wypowiedzi.
4. Nauczycielka prosi, aby dzieci dobrały się w grupki, tak aby każda osoba z grupy mogła zostać jakąś postacią z jego rodziny. Dziecko, niezależnie od płci, może grać dziadka, tatusia, wujka, synka; może być babcią, mamą, ciocią, córką, bratem, siostrą. Może wyłonią się jeszcze inne pomysły odnośnie tego, kto może należeć do rodziny.
5. Nauczycielka prosi dzieci, aby naradziły się w swoich grupkach co do podziału ról i wybrały takie z zebranych w sali rekwizytów, które będą im potrzebne do przedstawienia scenki z życia rodziny.
6. Dzieci naradzaj ą się w grupkach, niektóre przechodzą z grupy do grupy, szukając dla siebie roli. Wybieraj ą rekwizyty.
7. Nauczycielka czuwa, aby żadne dziecko nie zostało bez roli. Delikatnie doradza, kim kto mógłby być w danej grupie. Dajemy jednak dzieciom na przygotowanie tyle czasu, ile potrzebują.
8. Gdy wszystkie grupki są już gotowe, wszyscy siadamy na krzesełkach w roli widzów i pierwsza grupa przedstawia swoją scenkę.
Uwaga: Jeżeli dzieci utworzyły więcej grup, interesującym pomysłem jest zrobienie przerwy w połowie spektaklu, tak jak to ma miejsce w prawdziwym teatrze. Na przerwę wzywać mogą trzy uderzenia w gong (talerz perkusyjny i pałeczka od bębenka). W czasie przerwy, dzieci otrzymuj ą napo­je i chrupki kukurydziane. Trzy uderzenia gongu wzywają wszystkich na widownię i następne grupy przedstawiają swoje inscenizacje. Po każdym przedstawieniu wszyscy aktorzy otrzymuj ą gromkie brawa.

Opracowała: Renata Szary