Rozwój emocjonalny i społeczny w wieku przedszkolnym

U dzieci w wieku przedszkolnym układ nerwowy jest jeszcze niedojrzały, a procesy pobudzania przeważają nad procesami hamowania. Powoduje to gwałtowne pojawianie się emocji, nieumiejętność panowania nad nimi, ale często też - szybką zmianę nastroju.

O ile 3-latki często jeszcze bawią się samotnie, dla 4- i 5-latków charakterystyczne są zabawy wspólne. W miarę więc rozwoju funkcjonowania w grupie, rozwijają się ich umiejętności komunikacji, współpracy, ale też rozumienia uczuć swoich i innych osób.

Przeczytaj więcej tu: Rozwój dziecka w przedszkolu.

Dlaczego dziecko bije inne dzieci?

Często powodem jest wejście w fazę rozwoju, w której dziecko już funkcjonuje w grupie, ale jeszcze nie ma rozwiniętych umiejętności komunikacyjnych. Bicie może być więc spowodowane:

• poczuciem zagrożenia - dziecko bije inne dzieci kiedy np. ktoś inny go uderzy (nawet niechcący), ponieważ się broni albo chce zademonstrować swoje niezadowolenie.
• nieznajomością własnej siły - często widzi się to u dzieci, które dotąd przebywały w towarzystwie starszych osób (również starszego rodzeństwa), a dopiero teraz są otoczone rówieśnikami. Dziecko nie ma świadomości, że popychanie, które nie robiło wrażenia na starszym bracie, krzywdzi kolegę lub koleżankę.
• chęcią zwrócenia na siebie uwagi - nawet u maluchów, które wiedzą, że bicie innych jest złe. Zauważają natomiast, że jest też sposobem na zwrócenie uwagi mamy, taty albo pani w przedszkolu.
• bezradnością wobec własnych uczuć - zwłaszcza, kiedy dziecko nie rozumie targających nim emocji, a musi je jakoś rozładować. Czasem nawet, kiedy dziecko bije inne dzieci, nie odczuwa złości, ale np. smutek albo strach - tylko jeszcze nie rozróżnia tych emocji.

Jak reagować, kiedy dziecko bije inne dzieci?

Nie ma uniwersalnych metod na opanowanie agresji. Dzieci mają różne potrzeby, stąd niektóre sposoby działają u jednego dziecka, a u drugiego już nie. Ważne jest też dobranie takiej metody, która jest zgodna z Twoimi przekonaniami. Jednak kiedy Twoje dziecko bije inne dzieci, warto pamiętać, że w chwili silnych emocji Twoje tłumaczenia i prośby nic nie dadzą. Musisz uzbroić się w cierpliwość, a naukę o tym, że “takie zachowanie jest złe” zostawić na spokojniejszą chwilę.

Może zaciekawią Cię też: Zabawy na wyrażanie uczuć

Proponujemy sposoby na opanowanie agresji wobec innych dzieci:

1. Jeśli dziecko na Twoje napomnienie (reakcję na uderzenie innego dziecka) ucieka do “bezpiecznego miejsca” (np. chowa się w pokoju po uderzeniu siostry albo za drzewem po popchnięciu koleżanki na placu zabaw), pozwól mu pobyć chwilę samemu. Daj dziecku znać, że czekasz na niego, a jeśli będzie chciał się przytulić, porozmawiać albo wrócić do zabawy - wystarczy, że podejdzie do Ciebie.
2. Jeśli dziecko atakuje inne dzieci, wpada w szał i nie ma z nim kontaktu, zastosuj tzw. metodę holdingu. Chodzi o stanowcze przytrzymanie dziecka w taki sposób, by nie mogło krzywdzić innych (również Ciebie). W tej metodzie nie chodzi o pokazanie dziecku siły ani wymuszanie czegoś, ale o przekazanie: kocham Cię, akceptuje Twoje emocje i Cię nie skrzywdzę; jednak również nie pozwolę Ci skrzywdzić innych. Bardzo często dzieci, którym już opadną emocje, wtulają się w rodzica i pragną być z nim blisko.
3. Pytaj, co się dzieje i jak możesz pomóc dziecku. Jest to moment nie tylko na odkrycie niezaspokojonych potrzeb malucha, ale też nazwanie jego uczuć i wskazanie mu innych sposobów na wyrażanie złości, smutku czy strachu. Ucz dziecko, że samo odczuwanie tych emocji nie jest niczym złym, ale nie można z ich powodu krzywdzić innych.
4. Poszukajcie sposobu na zaspokojenie potrzeby dziecka. Bije inne dzieci, bo ma za dużo energii? Zaproponuj mu wyścigi wokół placu zabaw. Popycha, bo chce dołączyć się do zabawy innych dzieci? Powiedz mu, jak powinien inaczej poprosić o możliwość wspólnego układania klocków albo grania w piłkę.
5. Jeśli widzisz, że coś wywołuje u dziecka negatywne emocje, staraj się zapobiegać wybuchom agresji. Przykładowo: jeśli rodzeństwo pokłóciło się w drodze powrotnej z przedszkola, warto zaproponować im jakąś aktywność, w czasie której wyładują swoją złą energię (np. ugniatanie plasteliny, przerzucanie kulek z papieru, kopanie piłki). Inne sposoby znajdziesz tu: 4 sposoby na zapobieganie wybuchom złości u dzieci