Kompensująca polega na tym, że w pewnym stopniu inscenizacja wynagradza dziecku braki i niedostatki, w których ono żyje, przenosząc je w świat piękniejszy, czarodziejski, w którym wszystko może się zdarzyć, w którym zawsze zwycięża dobro i piękno. Ma to duże znaczenie, zwłaszcza dla dzieci, które w rzeczywistym świecie czują się obco, nie są kochane, nie znają ciepła rodzinnego.

W każdej grupie znajdują się dzieci nieśmiałe, mało aktywne, z wadami wymowy, ze specjalnymi trudnościami w nauce. Na zajęciach trudno nawiązać z nimi kontakt. Podobnie w grupach integracyjnych, do których uczęszczają dzieci z deficytami fizycznymi, inscenizacja może pełnić rolę terapeutyczną. Znajdą się, bowiem zawsze takie role indywidualne lub zespołowe, które stanowić będą zaspokojenie utajonych potrzeb, przeżyć i twórczej aktywności. Role zespołowe pozwalają pozbyć się onieśmielenia, bo występuje się w grupie, usterki w wymowie nie są tak słyszalne, bo głuszy je poprawna wymowa pozostałych dzieci itp., a ile radości daje nawet niema rola dziecku nieśmiałemu.

Również plastyka ma szczególne znaczenie w spełnianiu funkcji terapeutycznej. „Dziecko w sposób nieszkodliwy może oczyścić organizm uzewnętrzniając swoje negatywne emocje w postaci wytworu swojej pracy (lalki, dekoracje). Dziecko rozluźnione, wyciszone czujące oparcie w wychowawcy, ma większy potencjał twórczy”.

„Większość nerwic, lęków bierze swój początek z dzieciństwa. Inscenizacje mają ogromny wpływ na stan zdrowia psychicznego dziecka, pełniąc rolę terapeutyczną, pozwalają dziecku zwiększyć poczucie własnej wartości, poczucie bezpieczeństwa, przeżyć sukcesy, uwierzyć w siebie, umieć radzić sobie ze stresami. Dobra atmosfera, przyjazny klimat, zabawa, ruch, sprzyjają otwartości, szczerości w wyrażaniu uczuć, pragnień, szukania przyjaciela w drugim człowieku. Intencją inscenizacji powinno być nie tylko rozwijanie ciała, umysłu twórczego, lecz naprawienie duszy dziecka”.

Inscenizacja pomaga odreagować stresy dziecięce, w związku z tym pełni funkcję terapeutyczną, zwłaszcza w odniesieniu do dzieci, u których stwierdza się opóźnienia i deficyty rozwojowe. Fragmentaryczne deficyty i dysharmonie w rozwoju procesów percepcyjno-motorycznych są największą przeszkodą w prawidłowym funkcjonowaniu dzieci w sytuacjach dnia codziennego. Braki te stanowią istotną przyczynę trudności i zahamowań poznawczych i społeczno-emocjonalnych, a w konsekwencji mogą prowadzić do globalnych niepowodzeń w nauce. Metody zabawowe, jakimi bez wątpienia są inscenizacje, powinny być wykorzystane możliwie szeroko w planowanym procesie nauczania. Można, więc z powodzeniem stosować je na zajęciach organizowanych w przedszkolu, jak również na zajęciach kompensacyjno – korekcyjnych usprawniających zaburzone funkcje percepcyjno-motoryczne.

Zabawy teatralne to taka forma pracy dydaktycznej, która pozwala dziecku rozwijać mowę i myślenie, poznawać utwory literatury dziecięcej, wyrażać postawę twórczą w różnych formach ekspresji dziecięcej, rozwijać wrażliwość na piękno muzyki i zaspokajać potrzebę ruchu. Dziecko poznaje prawdę i fikcję, konfrontuje własne marzenia z marzeniami i działaniem bohatera, ocenia jego postępowanie w kategoriach dobra i zła, piękna i brzydoty. Te procesy wychowawcze nie kończą się na określonym poziomie wiekowym, ale dojrzewają i zmieniają się wraz z rozwojem dziecka bogacąc się o wpływ innych dziedzin sztuki.

Twórcze dyskusje nad propozycjami odegrania poszczególnych ról kształcą u dzieci poczucie odpowiedzialności zbiorowej i indywidualnej oraz więzi koleżeńskiej. Aby wzmocnić wychowawcze efekty zabaw teatralnych należy powtarzać je kilkakrotnie, a więc prezentować je innym grupom np. grupom młodszym, bądź rodzicom na zebraniach. Dzieci będą kształciły wówczas nie tylko perfekcję słowa i ruchu, ale będą też odczuwały radość z tego, że mogą zrobić przyjemność innym, że wywołują uśmiech na twarzach odbiorców, nauczą się odczuwać wartość podziękowań za swój trud. Rozszerzą się wówczas kręgi wspólnego społecznego działania, któremu towarzyszyć będzie zadowolenie i radość. Ciekawość będzie podnietą i jednym z czynników emocjonalnych – motywacyjnych do wspólnego działania.

Zabawy i ćwiczenia teatralne nie zawsze muszą prowadzić do efektu zmaterializowanego w formie przedstawienia. Mogą być celem samym w sobie i służyć rozwijaniu wyobraźni, kreatywności i aktywności, pomagać w poznawaniu samego siebie, zdobywaniu odwagi bycia wobec innych, uczyć współpracy w zespole. Wszystkie, nawet najtrudniejsze ćwiczenia powinny mieć formę zabawy. Służy to nie tylko uatrakcyjnieniu zajęć, ale również sprzyja większej aktywności dzieci, a dzięki pozytywnemu nastawieniu wzmacnia koncentrację i motywację, przynosząc w efekcie lepsze rezultaty pracy.

Teatr dziecięcy nie może być pod żadnym pozorem tresurą, a wręcz przeciwnie – powinien być nieustanną twórczością i to przede wszystkim dziecięcą, choć zazwyczaj zainspirowaną przez dorosłych. Bardzo ciekawe i wartościowe są zabawy, podczas których dzieci starają się zrozumieć i przyswoić tekst, a potem odtwarzają w swobodnych formach działania. Po zapoznaniu z treścią utworu należy tak pokierować uwagą dzieci, aby zapamiętały kolejność zdarzeń, wyodrębniły postacie bohaterów, ich charakterystyczne cechy i sposób zachowania. Wszystkie te elementy mogą mieć bardzo różne i interesujące formy wielokierunkowej działalności dzieci. Podział ról, przygotowanie scenografii, kostiumów – to dalsze etapy wyzwalające coraz pełniejszą aktywność małych „aktorów”. Kiedy dzieci urzeka niepowtarzalny urok sytuacji związanej z tworzeniem przedstawienia, coraz śmielej same sięgają po rekwizyty, będą próbować przedstawiać różne scenki i wymyślać własne „scenariusze”. Istotny jest tu dobór odpowiednich utworów literackich, które mogą być treścią zabaw teatralnych (żywa i zwarta akcja, dużo dialogów, jasna kompozycja, wyraziste sylwetki bohaterów, walory wychowawcze). Ważną rolę odgrywa też dobrze dobrana muzyka oraz choreografia.

Zabawy w teatr pozwalają poszerzać możliwości przeżywania doznań i wzruszeń oraz różnych zachowań wobec nowych sytuacji. Odpowiadają jakimś głęboko ludzkim potrzebom przedstawiania, odgrywania coraz to innych ról, które umożliwiają cudowną odmianę własnego losu. Ale dziecko pragnie nie tylko przeżywać rolę, jaką sobie wybrało, pragnie również zwrócić na siebie uwagę, podobać się innym, zyskać aplauz widowni. Małe dzieci trzeba także nauczyć właściwego posługiwania się głosem. Dobrze opracowany system ćwiczeń w formie zabawowej, pomoże dzieciom w praktycznym przyswojeniu sobie umiejętności poprawnego operowania brzmieniem głosu, doskonałą wymową, wyraźną dykcją, dobrze uregulowanym oddechem. Pomocne tu mogą być także ćwiczenia: jak wciąganie powietrza „ na zapas”, mówienie, liczenie na zatrzymanym oddechu, kto powie najdłuższe zdanie, najdłużej będzie liczył, wąchanie kwiatów, zabawy w echo, różne zabawy dźwiękonaśladowcze.

Trudną sprawą w małych formach scenicznych jest wyrażanie uczuć (radości, smutku, lęku, zdziwienia, niezadowolenia). Wyrażanie uczuć będzie tym pełniejsze, im bogatsze będą osobiste doświadczenia dziecka, wiedza zdobyta dzięki obserwacjom otoczenia, własne radości, smutki, nadzieje. Dzieci mają trudność w dysponowaniu różnymi środkami wyrażania uczuć. Można dopomóc dzieciom stosując odpowiednie ćwiczenia w formie opowiastek, np. idziesz z ciężkim plecakiem po schodach, zgubiłeś ulubioną zabawkę, dostałeś w prezencie upragniony komputer, itp.

W przygotowaniu przedstawienia ważne jest każde dziecko, ponieważ każde ma jakąś pasję, własną inwencję. Dla każdego dziecka musi znaleźć się miejsce w inscenizacji, nie może być żadnej selekcji, żadne nie może być odtrącone. Trzeba tylko wiedzieć, które dzieci do której roli mają określone  predyspozycje.

Teatr dziecięcy to niewątpliwie bardzo skuteczne narzędzie w pracy pedagogicznej.  Na scenie dziecko musi podporządkować się przebiegowi inscenizacji, czyli uczy się dyscypliny wewnętrznej, koncentracji uwagi. Zdobywa umiejętności słuchania i komunikowania się z innymi za pomocą języka, mimiki twarzy i ruchów ciała. Dziecko uczy się panowania nad swoim ciałem i umiejętnego zachowania się w przestrzeni, czyli na scenie. Dzięki zabawom teatralnym dziecko poznaje samego siebie i własne możliwości. Uczy się także tak modnej obecnie - autoprezentacji.

Zabawy w teatr, krótko mówiąc to wychowanie do życia w społeczności ludzi, którymi rządzą uznane reguły i normy postępowania. Wnoszą one bez wątpienia wiele dobrego w rozwój małych dzieci.

Opracowała: Beata Badziąg