Złość jest reakcją emocjonalną, która pojawia się jako odpowiedź na coś. Jest reakcją na bodziec. Zarówno dzieci jak i my, dorośli złościmy się z różnych powodów. Emocje to nic innego jak nasza subiektywna  reakcja na wydarzenia ,która pozostaje pod wpływem myśli ,a dodatkowo istotnie wpływa na fizjologię naszego organizmu oraz wybór sposobu zachowania się w sytuacji .Każda z emocji może jednocześnie hamować przed działaniem , ostrzega przed  związanymi z sytuacją zagrożeniami oraz dawać napęd do działania .

U niemowląt i małych dzieci – w przeciwieństwie do dorosłych i starszych dzieci – mózg emocjonalny nadal dominuje, chociaż liczba połączeń neuronalnych w mózgu poznawczym szybko wzrasta. Przewaga mózgu emocjonalnego pozwala podejmować decyzje intuicyjnie, nieświadomie i spontanicznie oraz niemal bezbłędnie dekodować ludzką mimikę i gesty. Ale powoduje również, że maluchy reagują bardzo emocjonalnie i mniej racjonalnie. Co bardziej uparte dzieci , chcąc postawić na swoim ,mogą w tym krzyku i płaczu być tak zapamiętałe ,że doprowadzą swój organizm do stanu wyczerpania w którym pojawią się drgawki i torsje. Czasami ze złości dziecko może rzucić się na ziemię.

Jak często reagują rodzice ? - biegną, przestraszeni ,przytulają ,robiąc to albo z troski ,że dziecku może stać się krzywda, albo ze wstydu, że ich dziecko leży na podłodze w sklepie i są przez wszystkich obserwowani i oceniani. Dziecko ,a w szczególności jego układ nerwowy dostaje prostą i natychmiastową informację: „aby poradzić  sobie ze złością lub dostać to , czego chcę, muszę krzyczeć i płakać  dłużej , doprowadzić się do wymiotów lub upaść na ziemię”.
Co powinien zrobić  rodzic? -właściwe  byłoby podanie  dziecku komentarza:
„Widzę że jesteś zdenerwowany , poczekam ,aż się uspokoisz , i wtedy porozmawiamy”.

Dorosły nie powinien wówczas przytulać dziecka ,mówić do niego ,starać się odwrócić jego uwagi. Jeżeli  upewni się , że uczestniczy w sytuacji wymuszania , musi po podaniu właściwego komentarza  przeczekać zachowanie dziecka. Jesteśmy z dzieckiem w sytuacji trudnej razem , ale na naszych ,a nie na jego warunkach. Ilu mamy dorosłych ,którzy w sytuacji trudnej reagują krzykiem, płaczem, histerią, drgawkami?.To nie są właściwe sposoby radzenia  sobie ze złością- to wynik niewłaściwych wzorców radzenia sobie przekazanych nam w toku wychowania.



 Przedszkolna złość

W wieku przedszkolnym dziecko wyraża złość, gdy ktoś przerywa mu zabawę, odbiera przedmioty, słodycze, nie pozwala wykonywać określonej czynności. Czasami wywołuje  ją własna nieporadność lub nieudane kontakty z rówieśnikami. Ważne ,aby rodzice ,widząc dzieci bijące się , popychające  rzucające w innych przedmiotami zawsze reagowali. Na nas dorosłych ciąży obowiązek właściwego wychowania dzieci. Pamiętając , że agresja jest zawsze modelowana  i że brak kary jest jednocześnie  jej wzmocnieniem , nie możemy pozwolić aby dzieci stosowały wobec siebie przemoc jako sposób rozwiązania sytuacji trudnej. Nie reagując ,uczymy je , ze takie zachowania są normalne i akceptowalne , a tym samym zachęcamy je do ich powtórzenia.
Złości nie da się uniknąć. Ważne jest zatem to, by od najmłodszych lat uczyć dzieci kierować złością w taki sposób, aby nie ona rządziła nimi, lecz aby one mogły ją mieć pod kontrolą. Rodzice  najczęściej poszukują specjalisty w sytuacji zauważenia u dziecka nadmiernej reaktywności  zmniejszonej zdolności kontroli zachowania, nieposłuszeństwa oraz stosowania zachowań agresywnych .Każde dziecko złości się  i to jest normalne , szczególnie między pierwszym a czwartym rokiem życia dziecka zachodzą gwałtowne zmiany rozwojowe , które wpływają na zdolność  regulowania emocji  i własnego zachowania. Radzenie sobie ze złością i frustracją dotyczą małe dzieci i nastolatki. Dziecko złości się bo:
-  potrzebuje odreagować czy wyładować nagromadzone w ciągu dnia napięcie.
- nie zna innego sposobu reagowania , a tylko takie zachowanie obserwuje  w otoczeniu

Przede wszystkim dorośli muszą się nauczyć , jak nie ulegać rozdrażnieniu i zachować kontrolę zamiast konfrontacji – zdecydowanie  i umiejętność mówienia „nie”, które  stanowią granicę  wyrażonego i dotrzymanego przez obydwoje  rodziców. pozwala to na uniknięciu emocjonalnego „ ping-ponga”, ulubionej techniki stosowanej przez dzieci do podporządkowania  sobie  rodziców . Dzieci jak i dorośli także mają swoje powinności i obowiązki. Celem rodziców powinna być wypracowanie w sobie zdolności rozumiejącego słuchania , po to by zrozumieć rzeczywiste potrzeby dziecka , które często kryją się za kaprysami i wybuchami złości .Postępując w ten sposób , wyświadczycie dziecku przysługę , bo jego życie dopiero się zaczyna.

Oto kilka ćwiczeń które  pomogą rodzicom określić ramy i stawiać granice, znajdować  sposoby komunikacji , proponować  rozwiązania , które  rozbroją  rodzące się  konflikty  oraz uczyć dziecko dystansu wobec własnej energii i emocji które  je często przerastają.





                                                      „Skrzynia  na  złość”-
                               pomoce - pudło kartonowe  otwierane  od góry.

1.Widzisz to pudełko ?To  skrzynia  na złość , możesz do niej wrzucić całą złość, wszystko co cie denerwuje. W tym celu działaj w następujący sposób : przyciśnij obie  pięści do klatki piersiowej , a potem powiedz na głos , dlaczego się złościsz .
2.Kiedy już powiesz ,co cię denerwuje  robiąc głęboki wdech ,naciśnij pięściami na klatkę piersiową ,a potem ….sio!. Jednym ruchem wraz z wydechem wypchnij obie ręce przed siebie w stronę skrzyni , otwierając obie dłonie .Wyobraź sobie  ,że w tej chwili twoje złości wpadają do niej przez otwarte wieko.
Wykonaj to ćwiczenie jeszcze raz , a potem odetchnij głęboko. Jesteś teraz spokojny i zrównoważony.


                                                     „Fabryka łaskotek”
                 pomoce-  piłeczka tenisowa lub inna bardzo twarda piłka, stoper.

1.Ćwiczenie jest bardzo łatwe : wytyczcie dziesięciometrowy  tor. Pierwszy gracz pokonuje dystans ,trzymając prawą stopę na piłeczce .Powinien toczyć piłeczkę  podeszwa stopy, nie palcami. Piłeczka ani na chwilę nie może wyturlać się spod stopy- jeśli się to zdarzy , należy wrócić na start i zacząć od nowa. Inny gracz mierzy  stoperem czas pokonywania trasy.
2.Pierwszy gracz pokonuje dystans ,umieszczając piłeczkę pod druga stopą. Wynik końcowy  to suma czasów zmierzonych dla obu nóg.
3. Gracz , który  uzyska najlepszy czas ,wytycza trasę rewanżową.

                                                          
                                                        „Pusty kosz”
                         pomoce - duży arkusz papieru , kolorowe kredki

1.wraz z rodzicem narysuj na środku kartki duży pusty kosz. W jednej jego połowie narysuj to , co chciałbyś mieć.
2.W drugiej połowie niech rodzic narysuje rzeczy , których pragnął , gdy był w twoim wieku, jednak ich nie dostał.
3. Teraz narysuj przedmiot który lubisz , i który już masz.
4.Następnie niech rodzic narysuje taki przedmiot ,jeśli go miał , albo inny ,którego nie dostał i tak dalej….
Widzisz że nie zawsze ma się to ,czego się pragnęło? Bez względu na to czy jest się dużym ,czy małym.


                                                      „ Bajka o złości”
                            pomoce – zeszyt do zapisywania historii, długopis

1.opisz potwora ,którego chciałbyś odegrać na scenie .Nadaj mu imię. Wyobraź sobie dwie złe  rzeczy , które  ten potwór ciągle robi .Zanotuj je w zeszycie.
2.Zastanów się też ,jakie pozytywne rzeczy chciałby robić potwór , kiedy jest u siebie w domu .opisz je w kilku słowach.
3. Teraz na podstawie zapisanych myśli ułóż historyjkę Będziesz potrzebował  początku …i środka ,gdzie będą się rozgrywać wszystkie dobre i złe przygody potwora , i oczywiście zakończenie.
4.Odegraj tę historię przed rodzicem  lub kolegą ,z całym zaangażowaniem wcielając się w bohatera i jego sposób ekspresji , niezależnie od tego czy jest sympatyczny czy nie.

                      Pomóż dziecku spokojnie wyrażać potrzeby i pragnienia

Literatura:
Gilles  Diederichs  ; Jak Radzić sobie ze złością i kaprysami ,  Kielce 2015
Agnieszka Gąstoł, Aneta Jegier ;  Mój złośnik, Warszawa 2012

Opracowała:  Halina Sadowska  - Opole