Wstęp

Terapia ręki odgrywa istotną rolę w kontekście wspierania dziecka w rozwoju. Obserwacje wszelkich nieprawidłowości na wczesnym etapie dają szansę na możliwość zapobiegania głębszym zaburzeniom i utrwalaniu złych nawyków.

Ręce już od początku życia dziecka pełnią ogromną rolę w procesie poznawczym, dzięki nim na wczesnym etapie życia dziecko dotyka, manipuluje, chwyta, co prowadzi do zdobywania wiedzy o otaczającym świecie. Pozbawione tej możliwości nie mają szans na prawidłowy rozwój.

Podobnie ręce pełnią olbrzymią rolę w samoobsłudze, która daje możliwość bycia samodzielnym i niezależnym od innych osób. Jednocześnie wykonywanie czynności samoobsługowych wpływa na rozwój motoryki małej, co ma bezpośrednie przełożenie na opanowywanie umiejętności szkolnych, szczególnie w zakresie techniki pisania.

Ręka jest wyspecjalizowanym narządem odpowiedzialnym za większość funkcji, co oznacza, że jej sprawność decyduje o poziomie funkcjonowania każdego człowieka. To dzięki korze mózgowej i niezwykle skomplikowanemu mechanizmowi nerwowemu, możliwe jest zapoczątkowanie ruchu, kontrola jego trwałości, koordynacja i możliwość płynnego zakończenia ruchu.

Zatem terapia ręki jest istotna z uwagi na funkcjonowanie dziecka zarówno w sferze poznawczej, jak również emocjonalno-społecznej.

I Informacje o programie

Program „Od zabawy do precyzji” został przygotowany z myślą o dzieciach w wieku wczesnoszkolnym, które przejawiają trudności w czynnościach samoobsługowych, mają obniżone lub podwyższone napięcia w obrębie kończyn górnych, posiadają trudności z koordynacją obu rąk, niechętnie podejmują czynności grafomotoryczne, posiadają zalecenia do ćwiczeń manualnych, grafomotorycznych czy też terapii pedagogicznej z elementami terapii ręki.

Program realizowany będzie w wymiarze 45 minut raz w tygodniu.

II Cele programu

Głównym celem programu jest osiągnięcie sprawności manualnej

i grafomotorycznej oraz poprawa w zakresie techniki pisania, oczywiście na miarę możliwości każdego dziecka.

Cele szczegółowe:

    • rozwijanie sprawności ruchowej
    • przekraczanie linii środka
    • usprawnianie precyzyjnych ruchów dłoni i palców
    • dostarczanie wrażeń dotykowych
    • praca nad koordynacją pomiędzy dłońmi
    • usprawnianie koncentracji uwagi
    • doskonalenie w zakresie technik szkolnych: pisanie, wycinanie
    • wspomaganie utrzymania prawidłowej postawy
    • poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej
    • budowanie poczucia pewności siebie

Program obejmuje ćwiczenia:

    • rozmachowe
    • manualne
    • precyzyjnych ruchów rąk
    • relaksacyjne

III Realizacja treści programowych

• Badanie poziomu sprawności ruchowej i manualnej dziecka za pomocą arkusza diagnostycznego - wrzesień 2024

- ćwiczenia sprawdzające poziom sprawności ruchowej i manualnej dziecka

• Doskonalenie ogólnej sprawności ruchowej - wrzesień/październik 2024   

– ćwiczenia równoważne (np. gra   w klasy, stanie na jednej nodze);

– pływanie na sucho;
– przechodzenie przez tunel;
– chód ze zmianą kierunku;
– czworakowanie;
– ćwiczenia wzmacniające mięśnie posturalne;
– ćwiczenia z piłką gimnastyczną;
– ćwiczenia z gumami oporowymi;
– ćwiczenia wzmacniające mięśnie obręczy barkowej
– trening naprzemiennych ruchów ciała i przekraczanie osi ciała;
-  ćwiczenia Gimnastyki mózgu wg Paula Dennisona
-  ćwiczenia Ruchu Rozwijającego wg. Weroniki Sherborne

• Rozwijanie zręczności - listopad 2024    

– zabawy piłkami, balonikami, kulkami ugniecionymi z gazet, obręczami;

– rzucanie do celu
– zabawy z woreczkami wypełnionymi ryżem;
– ćwiczenia koordynacji (skakanie na skakance, guma do skakania, piłka na sznurku, poduszka sensomotoryczna itp.);
– przechodzenie po ścieżce z dysków sensorycznych;
– przechodzenie po ścieżce równoważnej.

• Usprawnianie ruchów rąk - grudzień 2024/styczeń 2025    

Ćwiczenia plastyczne z wykorzystaniem różnych technik:

- rysowanie palcami w ryżu, kaszce mannej, soli;

- malowanie palcami na dużych kartkach;

- malowanki wodne;

- lepienie z mas plastycznych;

- wydzieranki;

- naklejanie.

• Usprawnianie nadgarstka oraz ruchomości wszystkich stawów palców, wzmacnianie mięśni palców i dłoni - luty 2025   

– przekładanie drobnych przedmiotów z ręki do ręki;

– nawlekanie koralików;
– nawijanie sznurka na przedmiotach;
– zakręcanie i odkręcanie nakrętek na butelkach;
– ugniatanie papierowych kul z gazet;
– zwijanie kuleczek z bibuły;
– lepienie z plasteliny;
– wycinanie nożyczkami;
– zabawy paluszkowe.

• Wytwarzanie chwytu pęsetkowego - marzec 2025

Ćwiczenia manipulacyjne

– zbieranie dwoma palcami ziarenek ryżu;
– zbieranie pęsetą drobnych elementów;
– zabawy klamerkami;
– zabawy zakraplaczami.

• Rozwijanie płynnych ruchów pisarskich - kwiecień 2025  

Ćwiczenia manualne:

- kreślenie;
- uzupełnianie elementów obrazka;
- kolorowanie.

• Opanowanie prawidłowego chwytu pisarskiego - maj 2025   

– stosowanie nasadek;

– ćwiczenia grafomotoryczne;
– kreślenie w poziomie i w pionie.

• Relaksacja rąk i kontrolowanie siły nacisku w trakcie pisania - czerwiec 2025  

– ćwiczenia relaksacyjne;

– ćwiczenia graficzne z wykorzystaniem różnych narzędzi wymuszających odpowiednią siłę nacisku,
– strzepywanie wody z rąk, pryskanie wodą palcami;
– podnoszenie rąk i luźne opuszczanie wraz ze skłonem głowy i tułowia.

Tematy będą modyfikowane w razie potrzeb.

IV Przewidywane efekty:

    • poprawa ogólnej sprawności ruchowej
    • usprawnienie nadgarstka oraz ruchomości wszystkich stawów palców, wzmacnianie mięśni palców   i dłoni
    • poprawa w zakresie koordynacji i współdziałania rąk;
    • utrwalenie prawidłowego chwytu narzędzia pisarskiego;

V Formy, metody, środki

Metody:

    • gry i zabawy terapeutyczne z zakresu terapii ręki
    • gry i zabawy ruchowe
    • elementy metody P. Denisona
    • elementy metody W. Sherborne

Formy:

    • indywidualna
    • grupowa

VI Ewaluacja

Ćwiczenia terapeutyczne będą dostosowywane do potrzeb i możliwości oraz zainteresowań uczniów. Podstawą do oceny programu będą wypowiedzi dzieci po skończonych zajęciach oraz całościowa ankieta ewaluacyjna dla rodziców. Opinie te będą wskazówką dla terapeuty do ewentualnej modyfikacji programu.

VII Bibliografia

    1. K. Piotrowska-Madej, A. Żychowicz „Smart Hand model – diagnoza i terapia reki u dzieci”, Harmonia 2017
    2. W. Bartkiewicz, A. Giczewska „Terapia reki”, Acentrum Szkolenia 2014
    3. G. Dolya, J. Holder „Gimnastyka paluszkowa”, Educola 2011
    4. C.S. Kranowitz „Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw”, Harmonia 2012
    5. I. Mańkowska, M. Rożyńska „Warsztat specjalisty terapii pedagogicznej”, Operon 2012
    6. E. Dzionek, M. Gmosińska, A. Kościelniak, M. Szwajkajzer „Kinezjologia edukacyjna”, Impuls 2012
    7. K. Sąsiadek „Zabawy paluszkowe”, Media Rodzina 2005
    8. G. Dobińska, A. Cieślikowska-Ryczko „Techniki i metody relaksacyjne w wychowaniu, edukacji i terapii. Scenariusze pracy z dziećmi i młodzieżą”, wyd. Uniwersytetu Łódzkiego 2019

Autor: mgr Sylwia Stylo