Przed okresem przedszkolnym

Niemowlęta uspołeczniają się głównie dzięki rodzicom i najbliższej rodzinie. To od nich dzieci uczą się tego, co wolno robić, a czego nie wolno. Uczą się głównie przez naśladowanie. Wraz z rozwojem umiejętności chodzenia mogą podejmować coraz więcej aktywności własnych.

W okresie niemowlęcym dzieci mają dużą potrzebę przebywania z osobami dorosłymi, zwłaszcza bliskimi, które wzbudzają w nich przyjemne uczucia. Z czasem rozwija się pragnienie przebywania wśród rówieśników - warto jednak wiedzieć, że początkowo dzieci najczęściej bawią się obok siebie, nie razem.

Rozwój społeczny w wieku przedszkolnym

Rozwój społeczny rozpatruje się z dwóch punktów widzenia: socjalizacji (czyli procesu, w którym dziecko dostosowuje się do życia w społeczeństwie) oraz rozwoju dziecka jako jednostki. Bardzo ważną rolę w rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym w niemal każdym aspekcie pełni zabawa.

Zabawa

Zabawa jest okazją do nawiązania kontaktów społecznych z innymi dziećmi. Jest też sposobem na podpatrzenie lub wypróbowanie różnych zachowań. Przez zabawę dziecko uczy się, jakie zachowania spotkają się z reakcjami pozytywnymi albo negatywnymi. Dodatkowo warto zauważyć, że wiele z zabaw polega na naśladowaniu dorosłych - zabawę w dom, w wykonywanie konkretnych prac. To dzięki takim aktywnościom dzieci uczą się m.in. ról społecznych. Zabawa jest więc podstawową aktywnością dzieci, dzięki której rozwijają się społecznie, ale też m.in. emocjonalnie, fizycznie, intelektualnie.

Emocje

Omawiając rozwój społecznym dzieci w wieku przedszkolnym, często mówi się o rozwoju społeczno-emocjonalnym. W końcu to uczucia mają ogromny wpływ na zachowania dzieci i nawiązywanie kontaktów. Charakterystyczne dla poszczególnych okresów jest:

• 3-latki - silne i zróżnicowane uczucia, ale krótkotrwałe; dzieci nie potrafią opanować emocji, łatwo dają im upust (np. krzyk, płacz, żywa gestykulacja, śmiech);
• 4- latki - zróżnicowane uczucia, rozwój umiejętności panowania nad nimi; u niektórych (zwłaszcza chłopców) pojawiają się zachowania agresywne wobec innych;
• 5-6-latki - pojawienie się nowych emocji, jak np. zakłopotania, wstydu, jak również empatii; dziecko coraz lepiej umie okazywać i panować nad emocjami;

Zobacz też: Wstydliwe dziecko. Jak rozwija się poczucie wstydu u dzieci?

Tożsamość

U dzieci w wieku przedszkolnym często widać pierwsze objawy identyfikowania się ze swoją płcią. Dziewczynki naśladują zachowania swoich mam, a chłopcy - tatusiów. Mimo to płeć nie zawsze jest podstawą do dobierania sobie towarzyszy zabaw ani budowania “przyjaźni”.

Ponadto dziecko w okresie przedszkolnym zaczyna budować obraz własnej osoby. Obraz uwzględnia emocje i indywidualne cechy, ale też np. imię, posiadane rzeczy. To wtedy też zaczyna kształtować się samoocena i poczucie własnej wartości.

Może przyda Ci się też: Jak nauczyć dziecko akceptować swój wygląd?

Przyjaźnie

Określane też jako wczesne przyjaźnie, są to bliższe kontakty z rówieśnikami, na ogół tymczasowe. Zmiany przyjaciół są częste i wynikają z ciągłych zmian zainteresowań, wartości, ale też naciskom np. rodziców, opiekunów. Przyjaźnie dzieci w wieku przedszkolnym mają na ogół na celu spełnienie jakichś potrzeb (np. poprzez dzielenie się zabawkami, jedzeniem, hobby).

Przy czym warto zauważyć, że wiele z rozmów dzieci w wieku przedszkolnym to swego rodzaju monologi. Dzieci, zwłaszcza na początku okresu przedszkolnego, nie mają jeszcze rozwiniętej empatii. Rozmowy więc polegają na opowiadaniu, przechwalaniu się, krytykowaniu, ewentualniu rzucaniu nakazów w czasie zabawy.

Moralność

Moralność dzieci w wieku niemowlęcym, a później też przedszkolnym, jest podyktowana nakazami i zakazami usłyszanymi od dorosłych. Oznacza to, że dziecko nie rozróżnia dobrych zachowań od złych - postępuje w określony sposób, bo takie są oczekiwania rodziców, nauczycieli przedszkolnych, opiekunów. Dopiero w późnym okresie przedszkolnym albo już wczesnoszkolnym dziecko zaczyna uznawać pewne normy jako wzorce, według “powinno się” postępować.

Sprawdź: Jak (i czy) wyznaczać dziecku granice?

Zachowania aspołeczne

Większość dzieci w pewnym momencie przejawia zachowania antyspołeczne. Maluch może stać się dokuczliwy, agresywny, samolubny, itd. Reakcje innych uczą dzieci, co jest społecznie akceptowalne, a co nie. Zachowania aspołeczne można uznać za pierwszy bunt przeciwko narzucanym formom zachowań, jednak jego wynikiem jest najczęściej zmiana zachowań na takie, które spowodują akceptację grupy.

Może przyda Ci się: Kiedy dziecko bije inne dzieci. Sposoby na opanowanie agresji

Warto pamiętać, że procesie uspołeczniania dużą rolę pełnią zarówno rówieśnicy, jak i rodzice czy nauczyciele przedszkolni. Liczba kontaktów z dziećmi oraz jakość relacji z dorosłymi ma wpływ na negatywny albo prawidłowy rozwój społeczny dzieci w wieku przedszkolnym.

Przeczytaj, jak dzieci w wieku przedszkolnym rozwijają się w innych aspektach: Rozwój dziecka w przedszkolu