Czym jest seplenienie u dziecka?

Seplenienie to wada wymowy, która polega na złej wymowie 12 głosek dentalizowanych, czyli wymawianych przy zbliżonych do siebie zębach górnych i dolnych. Głoski dentalizowane powinny być wymawiane z językiem za zębami, a jego czubek musi dotykać wewnętrznej powierzchni dolnych siekaczy. Istotą seplenienia jest zniekształcanie, omijanie lub zastępowanie głosek dentalizowanych. Tym samym sygmatyzm polega na nieprawidłowej wymowie głosek:

przedniojęzykowo-zębowych (syczących - s, z, c, dz),

przedniojęzykowo-dziąsłowych (szumiących - sz, ż, cz, dż),

środkowojęzykowo-palatalnych (ciszących - ś, ź, ć, dź).

Zaburzona może być zarówno artykulacja jednej, jak i kilku lub kilkunastu głosek. Tym samym nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych może dotyczyć jednej, dwóch bądź trzech grup.

Jakie są przyczyny seplenienia?

Przyczyn seplenienia może być bardzo wiele. Najczęściej ich przyczyną są nieprawidłowości w budowie narządów artykulacyjnych. To na przykład za duży lub za gruby język, lub za krótkie wędzidełko podjęzykowe, ograniczające swobodę ruchu języka. Nie bez znaczenia są wady zgryzu, rozszczep podniebienia, przerost trzeciego migdała, anomalie zębowe, jak i niska sprawność narządów artykulacyjnych. Kłopot pojawia się, gdy mięśnie języka są zbyt słabo lub zbyt mocno napięte.

Inne przyczyny to problemy ze słuchem, także upośledzenie słuchu, lub nawracające choroby górnych dróg oddechowych. Na seplenienie może mieć również wpływ zbyt długie karmienie dziecka smoczkiem, a i kopiowanie złych wzorców z otoczenia (naśladowanie młodszego rodzeństwa lub rodziców, którzy mówią do dziecka w sposób nieprawidłowy).

Sprawdź również: Dlaczego dzieci biją innych?

Rodzaje seplenienia

Wyróżnia się kilka rodzajów seplenienia. Ze względu na częstotliwość występowania, najczęściej wymienia się seplenienie międzyzębowe i wargowo-zębowe.

Na seplenienie międzyzębowe cierpią dzieci, które pozbywają się mleczaków. Wada ta nie ustępuje samoistnie. Zniekształceniu ulegają głoski: s, z, c, dz (szereg syczący). Nieprawidłowość charakteryzuje się tym, że język znajduje się w linii środkowej lub z boku jamy ustnej i wysuwa się między zęby. Seplenienie międzyzębowe nazywane jest seplenieniem interdentalnym lub seplenieniem śródzębnym.

Seplenienie wargowo-zębowe ma miejsce wtedy, gdy głoski realizowane są bez udziału języka. Powstają poprzez wytworzoną szczelinę między dolną wargą a górnymi siekaczami lub między górną wargą a dolnymi siekaczami. Wytworzony dźwięk jest podobny do ostro brzmiącego f.

Inne rodzaje seplenienia to seplenienie boczne, wówczas zniekształceniu ulegają głoski s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź. Możemy je zauważyć, gdy szczelina tworzy się w częściach bocznych. To także seplenienie przyzębowe, które charakteryzujące się zbyt dużym naciskiem czubka języka na siekacze oraz seplenienie nosowe, gdy powietrze przedostaje się przez nos. Inne rodzaje to seplenienie krtaniowe, wówczas głoski dentalizowane są zmienione przez szmer powstający w krtani i seplenienie wargowe. Mówi się o nim, gdy język pozostaje w pozycji biernej, a między wargami tworzy się szczelina.

Seplenienie - ćwiczenia

Jeżeli dziecko sepleni, potrzebna jest wizyta u logopedy, który nie tylko sprawdza pracę aparatu artykulacyjnego, ale i pokazuje odpowiednie ćwiczenia. 

Jak ćwiczyć? Na przykład poprzez wypychanie środka języka (koci grzbiet), dotykanie czubkiem języka do górnych i dolnych zębów, podwijanie szerokiego języka do podniebienia (łyżeczka). Istotne są ćwiczenia warg, jak również zabawy w naśladowanie czy powtarzanie rymowanek. Ważne jest demonstrowanie prawidłowej wymowy, jak i korekta seplenienia. Zestawy oraz kolejność ćwiczeń ustala logopeda.

W niwelowaniu nieprawidłowości w wymowie istotne są regularne spotkania i kontrole u specjalisty, ale i codzienna praca z dzieckiem w domu, nie tylko gabinecie logopedy. Seplenienia nie należy zaniedbywać, ponieważ z czasem seplenienie u dziecka może się utrwalić. Jak długo trwa terapia logopedyczna? Może się okazać, że dziecko będzie umieć poprawnie wymawiać głoski już po kilku spotkaniach. Czasem jednak na rezultaty trzeba czekać miesiące, a nawet lata. Rodzaj terapii, jej długość i częstotliwość zależy od zdiagnozowanej wady, wieku dziecka oraz jego predyspozycji.

Sprawdź także: Autyzm u dzieci