Wstyd a rozwój seksualny dzieci

W pierwszych miesiącach i latach życia dziecka jego nagość oraz nagość matki wobec dziecka jest czymś naturalnym i bezpiecznym. Kontakt fizyczny skóra-do-skóry jest wręcz dziecku potrzebny. Doświadczenie bliskości z nagim ciałem matki w pierwszych 2-3 latach życia daje dziecku poczucie bezpieczeństwa i radości, a także kształtuje naturalną akceptację ciałą.

W 3-4 roku życia u dzieci pojawia się zainteresowanie budową ciała, w tym strefą intymną. Objawia się często zabawami w grupie rówieśniczej (np. w lekarza), a także podglądaniem rodziców czy zadawaniem pytań o narządy płciowe, ciążę, seks. Dla 3-latka nagość jest wciąż czymś naturalnym, stąd w tym wieku często pojawia się jeszcze ekshibicjonizm dziecięcy.

Wstyd pojawia się w 4-5 roku życia. Dzieci zaczynają rozumieć, na czym polegają normy społeczne, ochrona własnej intymności, a także np. zasady korzystania z toalety. Wynika to z obserwacji otoczenia: rodziców i najbliższych, jak również przyswajanie zasad panujących w przedszkolu.

Więcej przeczytasz tu: Rozwój seksualny dziecka w wieku przedszkolnym

Jak reagować na kłopotliwe sytuacje?

Do kłopotliwych sytuacji należą najczęściej: rozbieranie się w miejscach publicznych, niechęć do ubierania się, podglądanie. Ważne jest, by w takich momentach nie reagować złością ani nie próbować wywołać u dziecka poczucia winy. Ma to ogromny wpływ na jego późniejsze akceptowanie swojego ciała oraz seksualności.

• Już 2,5-3-latkom warto tłumaczyć, że są miejsca, gdzie można się rozebrać (np. w domu, w łazience, na plaży); a gdzie powinno się być w ubraniu (miejsca publiczne).
• Można wskazać dziecku, jak zachowują się najbliżsi mu dorośli - chodzą w ubraniu do sklepu, do lekarza, do parku.
• Warto też uczyć dzieci, że jego ciało jest jego - nikt nie ma prawa go dotykać i oglądać bez zgody dziecka. Maluch wychowany w poczuciu bezpieczeństwa i akceptacji sam będzie wiedział, że nagość przed rodzicami jest dozwolona (np. przy myciu się, korzystaniu z nocnika), natomiast obcy powinni mieć postawione inne granice.
• W wychowaniu dziecka warto też pamiętać, by nauczyć go szacunku do własnego ciała, jak i do cielesności innych ludzi - bez względu na ich wygląd, niesprawności czy cechy związane

Wstyd wynikający z niskiej samooceny

Poczucie wstydu jest też często związane z nieśmiałością i niską samooceną. Wstydliwe dziecko nie chce bawić się z rówieśnikami, chowa się przed obcymi, czuje lęk w nowych sytuacjach. Wstydu uczy się stopniowo - na podstawie reakcji innych na jego zachowania, ale też obserwowania osób najbliższych.

Przyczynami wstydliwości mogą być:

• brak zaufania do dziecka - nadmierna kontrola (zabranianie wszystkiego i wyręczanie dziecka), surowe traktowanie (częsta krytyka i ignorowanie sukcesów),
• brak poszanowania emocji dziecka - przywoływanie do porządku przy wybuchach radości albo zawstydzanie przy porażkach lub objawach gniewu,
• nadmierna ochrona - wywoływanie u dziecka strachu przed obcymi lub przed drobnymi niebezpieczeństwami (w tym: upadkiem, stłuczeniem czegoś, spoceniem się, zmęczeniem, zabrudzeniem, itp.).
• mała otwartość rodziców: na innych ludzi (np. brak gości w domu), na nowe miejsca i sytuacje - a przez to brak doświadczenia u dziecka (tzw. brak “obycia”),
• zaobserwowanie u rodziców trudności z pozwoleniem sobie samym na przeżywanie emocji, na błędy i niewiedzę - i naśladowanie takiego zachowania;

Jak postępować ze wstydliwym dzieckiem?

Najważniejsze jest zapewnienie dziecku poczucie bezpieczeństwa, akceptacji i wsparcia w codziennych zmaganiach. Czyli: dostrzeganie nie tylko porażek, ale też sukcesów; uczenie, że wszystkie emocje są “dobre”, nawet te nieprzyjemne; szanowanie jego autonomii. Więcej przeczytasz tu: Jak budować pewność siebie u przedszkolaka?

• Jeśli mówisz o dziecku, komentuj jego zachowanie a nie charakter. Dlaczego? Zobacz tu: Dlaczego nie należy etykietować dzieci,
  
• Zachęć dziecko do rozwijania zainteresowań. Zabawy i aktywności, które sprawiają mu radość, mogą być też źródłem dumy.
• Skorzystaj z elementów dramy albo bajkoterapii: zaproś dziecko do zabawy w odgrywanie scenek, które sprawiają mu problemy w rzeczywistym świecie lub też posłuż się bajką terapeutyczną poruszającą problem wstydu u dzieci.
• Zapewnij dziecku różne doświadczenia. Nawet znajdując się w mniejszej miejscowości, możesz organizować wycieczki do okolicznych miejsc, zapewnić mu kontakt z obcymi ludźmi lub choćby zapraszać do udziału w Twoich codziennych obowiązkach.

W kłopotliwych dla dziecka sytuacjach:

• W miarę możliwości przedstaw dziecku wcześniej, co go czeka.
• Nie oczekuj natychmiastowej reakcji. Daj mu czas na oswojenie się z otoczeniem.
• Nie naciskaj, jeśli dziecko w danym momencie czegoś bardzo się boi.
• Nie wyśmiewaj go i nie karz przy innych.
• Nazywaj jego emocje, bez oceniania ich.

Przeczytaj również: Wysokie oczekiwania wobec dzieci - czym to grozi?