Świadoma i zrównoważona edukacja seksualna dzieci, pozwala na przygotowanie ich do życia, a zwłaszcza do zbudowania satysfakcjonujących relacji, rozwoju osobowości, a także odpowiedniego reagowania na zachowania niezgodne z wolą. Choć wyjaśnienie pewnych kwestii może być dla rodziców trudne, to właśnie dzięki rozmawianiu na tematy trudne budujemy długotrwałe zaufanie u dziecka.

Temat tabu

Wielu osobom wydaje się, że niepodejmowanie tego tematu i pozostawianie edukacji seksualnej na przyszłe lata (bądź nie podejmowanie ich wcale) to dobre rozwiązanie. Jak pokazuje doświadczenie, brak wsparcia i odpowiedzi na tematy seksualne (w odpowiednim wieku), powoduje poszukiwanie odpowiedzi na te pytania w Internecie. Rozmowa na tematy seksualne, dopasowana do rozwoju dziecka to jedyny sposób aby przekazać mu podstawowe wartości na temat swojego ciała, samostanowienia oraz własnej woli. 

Współczesna edukacja seksualna

Celem współczesnej edukacji seksualnej jest ukazanie jej jako pozytywnego ludzkiego potencjału oraz źródła satysfakcji i przyjemności. Daje ona możliwość zdobycia informacji, umiejętności i pozytywnych wartości, pozwalających na zrozumienie własnej i innych seksualności. Wszystkie dzieci mają prawo do dostosowanej do dojrzałości edukacji seksualnej.

Rozmowa dostosowana do dojrzałości dziecka

Edukacja seksualna u przedszkolaka musi być dostosowana do jego dojrzałości. W momencie, gdy czteroletnie dziecko zapyta skąd się biorą dzieci, wystarczającą i odpowiednią do wieku odpowiedzią może być “z brzucha mamy”. Jednak w późniejszym okresie to samo dziecko może rozwijać swoje myśli o kolejne pytania dotyczące pochodzenia dzieci. Unikanie odpowiedzi w stylu “jesteś jeszcze za mały na takie pytania” to błąd, który popełnia wiele rodziców. Nie należy unikać odpowiedzi na pytania dotyczące wychowania seksualnego, ale dostosowywać je do dojrzałości malucha. 

Rodzice przypisują seksualne znaczenie zachowaniom na podstawie własnych doświadczeń, przez co trudno jest im zobaczyć rzeczywistość z perspektywy dziecka. Odpowiedzialny i świadomy rodzic powinien przystosować własny sposób patrzenia na sprawę, do sposobu postrzegania go przez dziecko.

Co wpływa na rozwój seksualny dziecka?

Wszyscy ludzie rodzą się jako osoby seksualne i wraz z biegiem lat rozwijają swój potencjał seksualny. Jak twierdzi WHO w raporcie “Standardy edukacji seksualnej w Europie”, rozwój zachowań seksualnych, uczuć i świadomości rozpoczyna się już w łonie matki. Radość z kontaktów fizycznych to jeden ze zwiastunów percepcji seksualnej, które ujawniają się już od narodzin. 

Na rozwój seksualny i osobowościowy wpływają poniższe zagadnienia, doświadczane już w bardzo wczesnym okresie życia: 

• Czy dziecko mogło rozwinąć w sobie podstawowe poczucie zaufania, że jego potrzeby i pragnienia spotykają się z odpowiednim odzewem przy jednoczesnym zachowaniu fizycznej bliskości i bezpieczeństwa?
• Jaką naukę czerpało dziecko ze związku z rodzicami i rodzeństwem?
• Jakie doświadczenia zdobyło?
• Czy nauczyło się dobrze czuć we własnym ciele, kochać je i o nie dbać?
• Czy dziecko było akceptowane jako dziewczyna czy chłopiec?

Zachowania seksualne dzieci i młodzieży bardzo często mają charakter zabawy lub przekomarzania się oraz są sposobem odkrywania siebie i innych. Dzięki temu dzieci dowiadują się co lubią, a czego nie lubią, w jaki sposób należy radzić sobie z intymnością. 

Warto wspomnieć, że proces dojrzewania biologicznego w dzisiejszych czasach rozpoczyna się znacznie wcześniej, a aspekty seksualne obecne są niemal wszędzie, zarówno w mediach jak i kulturze. Właśnie dlatego wychowawcy i rodzice muszą wspomagać dzieci w radzeniu sobie z rozwojem seksualnym. 

Fazy rozwoju seksualnego 

Autorzy raportu podzielili fazy rozwoju seksualnego według określonego wieku dziecka:

1. Niemowlęta w wieku od 0. do 1. roku:

• w momencie urodzenia rozwój seksualności dziecka rozpoczyna się
• niemowlęta skupiają całkowicie swoją uwagę na dotyku, słuchu, wzroku, smaku i zapachu. Dzięki nim doświadczają poczucia komfortu i bezpieczeństwa. Ważne jest w tym okresie przytulanie i obdarzanie pieszczotami własnego dziecka
• niemowlęta odkrywają świat na podstawie brania zabawek do ust, przyglądania się twarzom lub poruszającym się przedmiotom, czy dotykania ciał innych dzieci.

2. Małe dzieci w wieku od 2 do 3 lat:

• dzieci stają się świadome swoich ciał, uczą się tożsamości
• maluchy zaczynają rozróżniać tożsamość innych dzieci: chłopców lub dziewczynek
• małe dzieci stają się ciekawe własnego ciała i osób im bliskich
• występuje u nich duża potrzeba kontaktu fizycznego - lubią siadać na kolanach i być przytulane
• 2 i 3 latki zaczynają uczyć się co im wolno, a czego nie

3. Dzieci w wieku od 4 do 6 lat:

• dzięki większemu kontaktowi z innymi dziećmi w przedszkolu i żłobku, maluchy uczą się tego jak należy postępować w określonych sytuacjach
• uczą się, że dorośli nie pochwalają eksponowania publicznie nagości, dlatego maluchy mniej chętnie chodzą nago i nie dotykają narządów płciowych w miejscach publicznych
• dzieci uczą się zasad wychowania seksualnego poprzez zabawę: zabawy w “mamę i tatę”, “dom”, czy “lekarza”
• dzieci zauważają, że mówienie niedozwolonych wyrazów wywołuje negatywną reakcję wśród osób z ich otoczenia
• dzieci intensywnie interesują się sprawami prokreacji (i zadają pytania "skąd się biorą dzieci?")
• doświadczają uczucia wstydu w stosunku do własnego ciała i wyznaczają granice w stosunku do siebie
• rozwijają się u nich koncepcje dotyczące ról społecznych (“co robią chłopcy”, “co robią dziewczynki”)
• dzieci nawiązują pierwsze przyjaźnie (z osobami tej samej płci)
• maluchy w tym wieku często kojarzą przyjaźń z miłością, twierdząc że są “zakochane” (np. mamie, tacie lub króliku). Oczywiście nie ma to nic wspólnego z odczuciem seksualności -  jest to jedynie sposób na informowanie o tym, że się kogoś lubi.

Więcej informacji na temat wychowania seksualnego dzieci w raporcie WHO “Standardy edukacji seksualnej w Europie Podstawowe zalecenia dla decydentów oraz specjalistów zajmujących się edukacją i zdrowiem”.