Nie wszystkie dzieci potrafią sobie poradzić z tą sytuacją. Mały przedszkolak idzie do nowego nieznanego środowiska, w niektórych budzi to lęk, w niektórych ciekawość i radość. Udane włączenie do grupy przedszkolnej ma ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju małego człowieka. Jeżeli początkowy okres pobytu dziecka w przedszkolu wiąże się z przyjemnymi uczuciami i przeżyciami, wówczas jest ono pozytywnie nastawione na odbiór świata i ludzi. Jest ufne i nie reaguje lękiem, gdy poznaje coś lub kogoś nowego. Dziecko 3-4 letnie do tej pory było otoczone troską, miłością i uwagą rodziny, nagle znajduje się w miejscu, gdzie nie zna osób, przedmiotów, rytmu dnia. Poczucie bezpieczeństwa dziecka zostaje w ten sposób zachwiane.
  
Dzieci przychodzące do przedszkola znacznie różnią się od siebie poziomem zdolności przystosowawczych. Część dzieci adaptuje się szybko i łatwo, ale są tez tacy którzy mają z tym duży problem.  W pierwszych dniach września rodzice patrzą z przerażeniem na płacz swojego dziecka. Dzieci na nowe miejsce, sytuacje reagują w różny sposób np.: płaczem, krzykiem, ucieczką, wycofaniem, pozorną akceptacją, zaburzeniem funkcjonowania /moczenie nocne, jąkanie itp./.
 
Pragnąc maksymalnie zmniejszyć trudności adaptacyjne  warto dostatecznie wcześnie przygotować dziecko do tej nowej sytuacji i stopniowo przyzwyczajać je do przebywania w nowym miejscu pod opieką osób trzecich. Do takich trudnych sytuacji trzeba przygotować dzieci i ich rodziców. Przedszkole na kilka miesięcy przed przyjęciem małego przedszkolaka powinno rozpocząć z nim współpracę. Dzieci spokojnie zaczną więc poznawać przedszkole, sale, plac zabaw, nauczycielkę itp. To pomoże zminimalizować stres rodziców i dzieci. W lepszej adaptacji pomoże atmosfera zaufania, zrozumienia i akceptacji.  

ZAŁOŻENIA PROGRAMU:
Założeniem programu jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi. Program adaptacyjny oparty na wiedzy o rozwoju dziecka, określa system wzajemnych oddziaływań  pedagogicznych oraz organizacyjnych przedszkola, rodziny w celu stworzenia dzieciom lepszego startu przedszkolnego.

Nadrzędnym celem programu adaptacyjnego jest  ułatwienie nowoprzyjętym do przedszkola dzieciom , startu poprzez wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju  dziecka w aspekcie społecznym zgodnie z jego możliwościami rozwojowymi.

CELE OGÓLNE PROGRAMU ADAPTACYJNEGO:
stworzenie dzieciom odpowiednich warunków do szybkiej adaptacji w nowym środowisku społecznym jakim jest przedszkole nawiązanie współpracy z domem rodzinnym przedszkolaków w celu określenia wspólnych działań odnośnie adaptacji i stworzenia atmosfery wzajemnego zaufania i akceptacji

CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU:
Motywowanie dzieci do podejmowania działań i zachowań sprzyjających integrowaniu się z przedszkolem
Motywowanie rodziców oraz pracowników przedszkola do zapewnienia dzieciom optymalnych warunków,
Motywowanie otoczenia społecznego i przedszkola do współpracy na rzecz adaptacji nowoprzyjętych przedszkolaków.

PO REALIZACJI PROGRAMU ADAPTACYJNEGO DZIECKO:
spokojnie rozstaje się z rodzicami/opiekunami,
rozumie iż pobyt w przedszkolu jest czasowy, a kończy się powrotem do domu z rodzicami /opiekunami,
ma zaufanie do nauczycielki - wychowawczyni, oraz innych pracowników przedszkola,
uczestniczy w życiu grupy,
posiada koleżanki i kolegów, z którymi lubi się bawić,
jest świadome, że może zwrócić się z prośbą, problemem do nauczycielki,
wie, że może współdecydować,
zna i stosuje zasady współżycia w grupie,
zna zasadę nie oddalania się od grupy,
stosuje zasady bezpiecznej zabawy, bezpiecznego zachowania się

METODY I FORMY SŁUŻĄCE REALIZACJI PROGRAMU ADAPTACYJNEGO:
Dziecko w wieku przedszkolnym  charakteryzuje się dużym ładunkiem emocjonalnym. Realizując założenia programu należy tak dobrać metody i formy, by efekt był jak najlepszy. W pracy z dzieckiem podstawową formą działalności jest zabawa. W zabawie w sposób naturalny , nie stresujący dziecko – bawiąc się uczy. Jest ona celem sama w sobie. Dzięki zabawie dziecko zaspakaja swoje potrzeby fizyczne, psychiczne, społeczne, a także ciekawość poznawczą.
 
Najczęściej stosowane metody nauczania to:
podająca - np. opowiadanie, wiersz, historyjka obrazkowa,  piosenka itp.
aktywizująca - oparta na przeżywaniu  różnorodnych treści i wartości,
problemowa – oparta na odkrywaniu nowych wiadomości podczas rozwiązywania problemów, np. inscenizacja , burza mózgów, gry dydaktyczne,
praktyczna  - oparta na działaniu polegającym na zmienianiu rzeczywistości i samego siebie  poprzez sprawdzanie wiadomości w praktyce, ćwiczenia,
Możemy przy tym wykorzystać metody odtwórcze / zabawowo-naśladowcze, zadaniowe, sytuacyjne/, metody twórcze R. Labana, A.M. Kniessów,  W. Sherborne, i in.

Praca z dziećmi w przedszkolu wymaga określonych form organizacyjnych. Do podstawowych form pracy wychowawczej i edukacyjnej w przedszkolu należą:
zabawa dowolna i zorganizowana,
czynności samoobsługowe związane z utrzymaniem higieny osobistej  oraz praca użyteczna,
spacery i wycieczki ,
zajęcia organizowane przez nauczycielkę,
uroczystości przedszkolne,

W wyniku prawidłowego wykorzystania tych metod i form wychowanek powinien być człowiekiem aktywnym, myślącym i prawidłowo funkcjonującym w życiu społecznym. W codziennej pracy z dziećmi stosując różnorodne metody i formy  pracy rozbudzamy aktywność twórczą dziecka, zapewniając pozytywną motywację do podejmowania zadań rozwijających wiarę we własne siły i możliwości.

WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI:
Rodzice dzieci przedszkolnych tworzą integralną część programu adaptacyjnego., dlatego współpraca z nimi jest bardzo ważna. Umiejętnie należy więc dobierać formy współpracy z rodzicami dzieci.
Formy kontaktów z rodzicami wychowanków  to:
zebrania z rodzicami
kontakty indywidualne
rodzinne spotkania
zajęcia otwarte dla rodziców
uroczystości przedszkolne
gazetki przedszkolne, strona internetowa przedszkola,
tablice informacyjne dla rodziców
ulotka informacyjna o przedszkolu oraz wyprawce przedszkolaka
zaproszenie rodziców na tzw. DNI OTWARTE PRZEDSZKOLA, plakat informujący o organizowanych „Dniach Otwartych Drzwi”
ogłoszenie o zapisach dzieci do przedszkola
możliwość uczestniczenia dzieci nie uczęszczających do przedszkola w różnego rodzaju uroczystościach, imprezach, wyjazdach i wycieczkach,
organizowanie przez przedszkole imprez środowiskowych , jak np. Spotkanie z Mikołajem, Bal Karnawałowy, Festyn Rodzinny itp.

Dziecko już na długo przed wakacjami poznaje przedszkole, wychowawczynie, sale, kąciki zainteresowań itp. Wie jak wygląda jego przedszkole i podwórko przedszkolne. Z rodzicami poznaje pomieszczenia przedszkola oraz zabawki w nim znajdujące się. Ma świadomość, że czeka go zabawa z rówieśnikami oraz możliwość poznania innych kolegów, zabawek i zabaw. Zajęcia są tak zorganizowane, by dziecko mogło być blisko rodzica lub podejść do grupy i włączyć się do zabawy.

Zajęcia adaptacyjne tworzą swoisty klimat. To znakomite warunki dla stworzenia dobrej atmosfery w grupie w czerwcu i we wrześniu. Program adaptacyjny nie gwarantuje dobrej adaptacji, lecz znacznie ją przyspiesza i ułatwia. Odwracając uwagę dziecka od rodziców wzbudzamy w nim zaciekawienie zabawą, kolegami lub atrakcyjną zabawką. Jeżeli dziecko dziś jest zainteresowanie , zaciekawione- jutro przyjdzie chętnie. W czasie dni adaptacyjnych dzieci poznają się nawzajem, rodzicem zdobywają wiedzę nt życia i pracy przedszkola, a nauczyciel poznaje i obserwuje dziecko. Zawiązuje współpracę z rodzicem.

Aby osiągnąć sukces wszyscy musimy tą sytuację potraktować poważnie i z rozsądkiem. Dzieciom, Rodzicom i nam Wszystkim życzymy by pierwszy krok do samodzielności łączył się z przyjemnymi przeżyciami.

Program adaptacyjny ma na celu ułatwić dzieciom przekroczenie progu przedszkola, a rodziców uspokoić i zmniejszyć ich obawy. Nauczycielowi program adaptacyjny pozwoli lepiej, dokładniej poznać dziecko, nawiązać współpracę z rodzicem dziecka. Nauczyciel obserwuje dziecko, jego umiejętności, posiadane wiadomości i sposób zachowania w różnych warunkach i sytuacjach. Tworzy się więc wokół dziecka klimat, pełen życzliwości, cierpliwości i  akceptacji. Tylko takie podejście do małego dziecka, rodzica/opiekuna leży u podstaw właściwej organizacji procesu adaptacyjnego. Dyrektor i nauczycielki mają możliwość rozpoznania potrzeb i oczekiwań poprzez wywiady, ankiety i arkusze.
  
Ewaluacja

Dziecko, które w przedszkolu przechodzi okres adaptacji poddane jest ciągłej i wnikliwej obserwacji. Każde działanie nauczyciela musi być przemyślane i zaplanowane. Nauczyciele muszą  więc dostosować warunki otoczenia do potrzeb  dziecka uwzględniając jego stopień rozwoju psychicznego, emocjonalnego i społecznego. Ewaluacją końcową będą wyniki ankiet dla rodziców dotyczące przebiegu procesu adaptacyjnego dziecka w przedszkolu.

RODZICE:
- ankietowanie rodziców nowoprzybyłych dzieci, w celu uzyskania informacji na temat adaptacji dzieci do nowych warunków

  * kwestionariusz wywiadu z rodzicami dzieci
  * oczekiwania rodziców wobec dzieci

DZIECI
- arkusz obserwacji dziecka  podczas zabawy /arkusz/
- arkusz obserwacji – Adaptacja dziecka do przedszkola /arkusz/


LITERATURA:
* „ MOJE PRZEDSZKOLE program wychowania przedszkolnego Cz. Cyrański, M. Kwaśniewska” , MAC Edukacja 2003
*  „ 65 gier i zabaw na każdy dzień roku” Tom Dahlke, REA 2005
*  Wychowanie w przedszkolu 2005 nr 7 E. Krupa  „Witamy trzylatki”
* „ Pięciolatek – Bawię się i uczę przewodnik metodyczny, MAC Edukacja 2004
* „Metoda W. Sherborne"


PRZYKŁADY ZAJĘĆ  - SPOTKAŃ ADAPTACYJNYCH

SPOTKANIE I

TEMAT: POZNAJMY SIĘ
spotkanie informacyjno-adaptacyjne rozpoczyna dyrektor, przekazuje rodzicom wszystkie najważniejsze, istotne  informacje dotyczące organizacji życia i działania przedszkola, ramowego rozkładu dnia, ofertami edukacyjnymi, itp.
rozmowy indywidualne z rodzicami i dziećmi,
nawiązanie kontaktu z dzieckiem, umożliwienie mu obserwacji starszych kolegów podczas zabawy, zaproszenie do wspólnej zabawy, dowolne zabawy dzieci w kącikach zainteresowań,
Zaproszenie dzieci do koła i wspólnej zabawy:
  
 1. MIŚ wita się z dziećmi. W paru słowach nauczycielka wita dzieci. Przedstawia się, zaprasza dzieci do  samodzielnego podawania swojego imienia..

 2.PIŁKA zabawa integrująca grupę, podczas zabawy utrwala się imiona dzieci, dziecko podając piłkę wypowiada swoje imię. Koleżanki i koledzy w tym czasie klaszczą w dłonie i tańczą.

 3.ZABAWA Z BALONAMI – dziecko wybiera sobie balon. Tańczy z balonem, gdy muzyka przestaje grać wymienia się balonem z kolegą lub koleżanką.

 4.MARSZ Z MASKOTKĄ – nauczycielka prosi, by dzieci wybrały sobie maskotki i z nimi maszerowały, przy zmianie muzyki , by zaczęły kołysać maskotki, itp. Wykorzystanie muzyki relaksacyjnej, do marszu, itp.

 5.STARY NIEDZWIEDZ –zabawa ze śpiewem, zaproszenie do zabawy rodziców/ opiekunów dzieci.

Na początku i na końcu spotkania utrwalamy imiona dzieci.


PRZYKŁADY ZAJĘĆ  - SPOTKAŃ ADAPTACYJNYCH

SPOTKANIE II

TEMAT: BAWMY SIĘ WSPÓLNIE

rozmowy indywidualne z rodzicami i dziećmi,
nawiązanie bliższego kontaktu z dzieckiem i rodzicem/ opiekunem,
tworzenie atmosfery zaufania, zainteresowania, itp.
zabawy dowolne w kącikach zainteresowań /ok. 10 min./

 Zabawy integracyjne rytmiczno-muzyczne:

1.FIGURKI dzieci poruszają się przy muzyce, na sygnał zatrzymują się tworząc „figurę” 

2.PARY na hasło „pary” dzieci dobierają się w pary, w zamkniętych kółeczkach tańczą,

3.BĘC na hasło dzieci siadają w siadzie skrzyżnym, i prostują plecy, ręce układają na kolanach,

4.KOŁO dzieci sprawnie ustawiają się w obrębie koła,

5.JESTEM SOBIE PRZEDSZKOLACZEK zabawa ruchowa przy śpiewie piosenki, dzieci maszerują w obrębie koła, dobierają się parami, klaszczą w dłonie

6.NARYSUJ, NAMALUJ, ODRYSUJ zaproszenie dzieci do stolików, wybór techniki plastycznej, odrysowywanie szablonów, lub wykorzystanie gotowych kart pracy z „ kolorowanek”. Wybór przez dziecko małego lub dużego formatu kartki. Rodzic przykleja na kartce kolorowy pasek z imieniem  dziecka. Umieszczenie prac na tablicy w sali. Wspólne oglądanie prac.
Wręczenie dzieciom „orderu przedszkolaka” .

Na początku i na końcu spotkania utrwalamy imiona dzieci.

Program opracowała: mgr Halina Wodarczyk