Według B. Dobek – Ostrowskiej rozróżniamy sześć poziomów komunikowania:

• Komunikowanie interpersonalne – dotyczy reakcji centralnego ośrodka nerwowego na bodźce płynące z organizmu każdego człowieka, takie jak poczucie braku bezpieczeństwa, głód, ból, zimno, itd. JEST TO PROCES BIOLOGICZNO- PSYCHICZNY, a więc pozostaje poza obszarem zainteresowań o komunikowaniu się.

• Komunikowanie interpersonalne – najniższy stopień komunikowania społecznego, występujący między dwiema jednostkami.

• Komunikowanie wewnątrzgrupowe-  mamy tu do czynienia z jednostką w grupie, np. rodzinie, pojawiają się pierwsze reakcje, wykształcają się wzory oraz normy ludzkich zachowań, które zaczynają być obowiązujące.

• Komunikowanie międzygrupowe – to poziom komunikowania , który wyłonił się w oparciu o pierwsze struktury społeczne, a odnosi do dużych grup, w których nie występują jednakże osobiste powiązania każdego członka społeczności z każdym (np. stowarzyszenia lokalne, itp.).

• Komunikowanie organizacyjne (instytucjonalne) – powstanie tego poziomu umożliwiło powstanie struktur władzy politycznej i powstanie ekonomicznych; w przeciwieństwie do poprzednich poziomów, gdzie istniała pewna dowolność, na tym poziomie proces komunikowania jest sformalizowany, role nadawcy i odbiorcy są tu jednoznacznie określone; pierwszoplanowe staje się formowanie norm i standardów, kooperacja i zagadnienia interakcji;

• Komunikowanie masowe – to najnowszy poziom komunikowania w społeczeństwie, powstało w momencie narodzin pierwszego środka masowego przekazu, jakim była wydrukowana w XV wieku książka, zostało wzbogacone współcześnie o prasę, telewizję, radio i internet. Nie ulega wątpliwości, iż jest to najszczerszy proces komunikowania się występujący w społeczeństwie, ponieważ w podawaniu i wymianie informacji uczestniczy największa liczba ludzi.

     
Komunikowanie można więc również zinterpretować jako oddziaływanie na innych. Wysoki poziom rozumienia pozwala odczytać komunikację jako proces łączenia, tworzenia wspólnot. które charakteryzują się zbliżonym rozumieniem świata oraz możliwością łatwiejszego projektowania wspólnych celów i skutecznego zespołowego ich osiągania. Komunikacja jest jednocześnie procesem wymiany, otwartością na wielokierunkowy przepływ znaczeń bazujący na wspólnocie tradycji, idei, doświadczeń i pragnień. Komunikacja ma wpływ na kształtowanie się i rozwój społeczności ludzkiej. Dzięki procesom komunikowania się jednostki, grupy mogą inicjować, rozwijać wzajemne stosunki i relacje.

J. A. F. Stoner i Ch. Wankel uznali iż komunikowanie:

• dotyczy ludzi, a więc określa związki zachodzące miedzy nimi

• polega na dzieleniu się znaczeniami wymagającymi uzgodnienia definicji i znaczeń

• jest symboliczne, obejmując rozmaite możliwości kodowania – słowa, gesty, litery, znaki, dźwięki itd.

Nie do przecenienia jest  rola skuteczności procesu komunikowania się w prawidłowym funkcjonowaniu przedszkola. W przedszkolu komunikujemy się na wielu poziomach równocześnie:

• sami ze sobą (czy czuję się w przedszkolu bezpiecznie, czy je lubię)

• z drugim człowiekiem (kolega, rówieśnik- witamy się, pomagamy lub przeszkadzamy sobie)

• wewnątrz grupy (nauczyciel, dzieci z grupy przedszkolnej – wspólnie realizujemy program)

• między różnymi grupami (różne grupy wiekowe, konkurujemy, współdziałamy)

• organizacyjnym (z Dyrekcją, Rada Rodziców- poprzez realizację różnorodnych zadań)

• masowym – odbieramy i nadajemy komunikaty na tym najwyższym poziomie  poprzez odczytywanie oraz ich przekazywanie

Rola nauczyciela, jako tego, który uczy, wymaga z jednej strony nieustannego przekazywania wiedzy naukowej i informacji o otaczającym świecie, z drugiej zaś strony narzuca obowiązek pilnego słuchania tego, co mówią dzieci podporządkowani procesowi uczenia się. Na to nakłada się jeszcze niezwykle ważna sfera kształtowania się postaw i przygotowania naszych podopiecznych do dokonywania wyborów. Komunikacja interpersonalna to nie tylko przekaz werbalny, to nie tylko przekazywanie znaczeń za pomocą słów. Proces ten obejmuje zdecydowanie więcej pól, niż tylko przekaz słowny. Dlatego też nauczyciele muszą zwracać uwagę  nie tylko na to co mówią ale również na to jak mówią, do kogo mówią, jak odbiorcy ich słów się zachowują, a przede wszystkim, co oni sami sygnalizują tonem swojego głosu i tak zwaną mową ciała.

Zgodnie z teorią P. Watzlawiaka każda komunikacja ma dwa aspekty:

• rzeczowy

• emocjonalny

Komunikowanie ma wymiar treściwy i relacyjny – zależy od rodzaju komunikatu oraz sposobu jego przekazania. Te same słowa w różnych sytuacjach mogą znaczyć inne rzeczy, na styl komunikowania maja również wpływ nasze emocje, samopoczucie.

Zawsze, kiedy podejmujemy dialog z druga osobą, powinniśmy zaplanować efekt – nadawca zawsze powinien przewidywać skutki swoich kontaktów z innymi. Szczególnie ważne jest to wówczas, kiedy prawidłowy odbiór komunikatu ma znaczenie dla dalszych losów odbiorców, czy też dla kształtu relacji zachodzących między nadawcą i  odbiorcą. Twórcami kolejnego modelu komunikacji są C. E. Shanon i W. Weaver.

KODOWANIE - PRZEKAZYWANIE - ODKODOWANIE

intencja - wiadomość - sygnał - odbiór - odtwarzanie wiadomości - interpretacja

NADAWANIE - ODBIERANIE

Istotnymi elementami w tym modelu są intencja i interpretacja. Autorzy zwracają uwagę, iż proces komunikacji ściśle wiaże się z występowaniem okreslonych intencji nadawcy. Często intencje góruja nad pozostałymi elemnetamii maja na celu wywołanie zamierzonej, a wiec pożądanej reakcji u odbiorcy. Optymalny model komunikowania zakłada równość intencji z interpretacją, co eliminuje wszelkie blokady i zakłócenia w komunikowaniu czyniąc skutek równoznaczny założeniom.

Najskuteczniejszym modelem komunikacji międzyludzkiej będzie taki model, który uwzględni nie tylko przekaz i odbiór, ale przede wszystkim interakcje, powodowanie swoistej wartosci, jakim jest korzystny dla kazdej ze stron procesu.

Jednym z najciekawszych modeli procesu komunikowania się jest model DOMU KOMUNIKACJI MIĘDZYLUDZKIEJ. W podstawie tego typu modelu znajdują się dwa typy  sygnałów:
digitalne, czyli ujęte w powszechnie akceptowane abstrakcyjne symbole – słowa, liczby i ich znaczenia,
analogowe, czyli bezposrednie, emanujace – poprzez mimikę, gesty i ruchy ciała – emocje, osobisty kontekst oraz stosunek do przedstawionych treści.

Oba obszary towarzyszą procesowi komunikowania się i stanowią podstawę domu komunikacji międzyludzkiej, w centrum znajduje się komunikat, który należy rozpatrywać na czterech poziomach jednocześnie:

• aspektu rzeczowego – czyli dokładnie tego, o czym informujemy

• apelu – czyli tego, do czego chcemy przekonać czy też zachęcić odbiorcę

• autoprezentacji – czyli określenia osobistego stosunku do zawartości komunikatu

• wzajemnych związków – czyli pozycji, z jakiej zwracamy się do drugiej osoby

Powinniśmy pamiętać , że zawsze nadajemy na opisanych czterech poziomach, a w związku z tym w podobny sposób musimy odbierać przekazywane nam komunikaty.

Łatwiej nam będzie realizować budowę domu komunikacji międzyludzkiej, jeśli w pierwszej kolejności uświadomimy sobie, a potem zaczniemy przestrzegać zasady, iż istnieją trzy rodzaje stosunków między ludźmi:

• zgodność

• akceptacja

• empatia

Stworzenie odpowiedniej komunikacji wymaga różnorodnych umiejętności: ciągłego uczenia się, dobieranie odpowiednich metod, odpowiedniego wyposażenia wnętrza. Skuteczne porozumiewanie się wymaga jasnych zasad. Poniżej przedstawiamy zbiór podstawowych prawideł skutecznej komunikacji.

10 ZASAD  SKUTECZNEGO KOMUNIKOWANIA
1. Przemawiaj we własnym imieniu.
2. Proś o to, co chcesz dostać.
3. Odmawiaj dania czegoś, czego dać nie chcesz.
4. Przekazuj komunikat w całości.
5. Wystrzegaj się wynajdywania wymówek.
6. Mów o teraźniejszości, a nie o przeszłości , czy przyszłości.
7. Mów konkretami, a nie ogólnikami.
8. Wyjawiaj własny punkt widzenia, nie zadawaj pytań.
9. Słuchaj swojego ciała.
10. Pytaj jak i co, nie pytaj dlaczego.

Porozumiewaniu się zawsze powinna towarzyszyć zgodność wynikająca przede wszystkim ze zrozumieniem akceptacji wspólnych celów, jakie mają do osiągnięcia poszczególni członkowie danego zespołu. Różne są znaczenia słowa "komunikacja", a od niedawna wraz z reformą oświaty pojęcie to poprzez zapisy w podstawach programowych pojawiło się w przedszkolu. Przedszkole ma uczyć sprawnego komunikowania się, to znaczy umiejętności poprawnego wypowiadania się, poprzez jasne formułowanie myśli, precyzję sądów, obronę własnego stanowiska. 

W przedszkolu dzieci kształcą swoje umiejętności wykorzystywania zdobywanej wiedzy, aby w ten sposób lepiej przygotować się do pracy w warunkach współczesnego świata. Nauczyciele tworzą dzieciom warunki do nabywania następujących umiejętności: skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach , prezentacji własnego punktu widzenia i uwzgledniania poglądów innych ludzi, poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, przygotowania do publicznych wystapień. Ważnym elementem budowania prawidłowej komunikacji w grupie jest ustalenie zasad, które powinny dotyczyć wszystkich. Zasady te powinny stanowić kodeks postępowania regulujący relacjemiędzy zespołem. Najlepiej wspólnie opracować taki zbiór zasad i obopwiazywać ma obie strony: NADAWCĘ i ODBIORCĘ.

Przykładowy zbiór zasad:

• Nie przeszkadzaj!

• Uważnie słuchaj!

• Nie popędzaj , daj czas!

• Wyrażaj aprobatę dla stanowiska rozmówcy!

• Precyzyjnie formułuj informacje!

• Dla pewności – powtórz parę razy!

• Wczuwaj się w rolę odbiorcy!

• Upewnij się czy jesteś rozumiany!

Nauczyciel ,który pomaga uczyć się dzieciom występuje w różnych, chociaż powiązanych ze sobą rolach. Jest EKSPERTEM w zakresie wiedzy i sposobów przekazywania umiejętności. Jest także ORGANIZATOREM, który przygotowuje miejsce pracy, przestrzeń i czas, aby skutecznie wypełnić rolę eksperta. Nauczyciel występuje również w roli INSPIRATORA – motywuje dzieci do otwierania się na nowe dziedziny wiedzy i umiejętności. Jednocześnie jest dobrym INTEGRATOREM – dba o dobrą atmosferę, która sprzyja osiąganiu celów. Aby nawiązać dobry kontakt z grupą, musi umiejętnie porozumiewać się z nią. Nasze codzienne życie wypełnione jest doświadczeniami porozumiewania się. Natomiast proces edukacyjny jest nieustannym procesem komunikacji. Komunikując się ze sobą dzieci uczą się lubić samych siebie i siebie nawzajem. Uczą się wpływać na siebie, budować zaufanie, kształtować i zamykać związki. Przygotowują się do skutecznego podejmowania nowych ról i uczą się odpowiedzialności za siebie i za zadania, które wzajemnie sobie wyznaczają do realizacji. A nauczyciel wspomaga, tym efektywniej, im sprawniej posługuje się narzędziami, technikami oraz metodami pomocniczymi dla skutecznego komunikowania się ze światem.

Autor: Anna  Mostowska