Czym jest myślenie krytyczne?

Myślenie krytyczne to w skrócie przetwarzanie dostępnych informacji, weryfikowanie źródeł i oddzielanie faktów od opinii. Umiejętność ta umożliwia analizę, ocenę sytuacji lub informacji i tworzenie hipotez na jej temat. Wiąże się z tworzeniem logicznych powiązań, wyróżnianiem ciągów przyczynowo-skutkowych i przewidywaniem konsekwencji.

Krytyczne myślenie ma też wpływ na kompetencje emocjonalne. Umożliwia rozpoznawanie intencji kryjących się za podawanymi informacjami i pozwala oprzeć się manipulacji. Krytyczne myślenie umożliwia też wgląd w siebie, w swoje emocje i założenia,  zakwestionowanie ich rzetelności, a dzięki temu: daje możliwość do zreformowania swoich sądów.

Zobacz też: Czym jest edukacja empatyczna?

Szkoła uczy myślenia?

Krytyczne myślenie jest ważną kompetencją, której niestety uczeń nie ma szans rozwijać w tradycyjnym systemie szkolnym. Dzieci uczą się przede wszystkim odtwarzania podręcznikowej wiedzy i zdawania testów, przy czym popularna jest tzw. zasada trzech Z - zakuć, zdać, zapomnieć. Od uczniów nie wymaga się refleksji i często zniechęca się ich do zadawania pytań, które mogą zaburzyć terminowe realizowanie podstawy programowej.

System szkolnictwa jest tak skonstruowany, że dzieci często poznają materiał powierzchownie, bez głębszego zrozumienia. Przyzwyczajenie do takiego przyjmowania danych powoduje, że w starszym wieku po przeczytaniu lub zobaczeniu informacji (np. na stronie internetowej) nie będą zastanawiać się nad wiarygodnością źródła.

Dlatego warto uczyć dzieci krytycznego myślenia w domu, zanim jeszcze pójdą do szkoły. Kilkulatki mają naturalną ciekawość świata. I choć odpowiadanie na ciągi pytań może być nużące, stwarzanie atmosfery sprzyjającej rozmowom na nurtujące tematy jest podstawą do tego, by maluch chciał pogłębiać swoją wiedzę.

Rozwijanie krytycznego myślenia w domu

Jeśli nie masz czasu odpowiedzieć na pytanie od razu, możecie spisywać je na specjalnej tablicy albo kartce na lodówce i wracać do nich później. Nie ignoruj naturalnej potrzeby dziecka do dowiadywania się o różnych kwestiach, bez względu na to, jak błahe by Ci się wydawały - dziecko przedszkolne jest ciągle na etapie odkrywania świata i nawet brud na szybie może być dla niego fascynujący.

Jeśli pytanie wymaga głębszej analizy, poprowadź dziecko w drodze odkrywania. Zróbcie burzę mózgów z możliwymi odpowiedziami. Pytaj dziecko o jego wyjaśnienia, poproś o formułowanie prawdopodobnych dla niego możliwości. Później sprawdźcie je - pokaż dziecku, jak rozsądnie korzystać z różnych źródeł i selekcjonować informacje.

Przeczytaj też: Jak aktywizować rozwój przedszkolaka

Pokaż, że nie zawsze za pierwszym razem uda się uzyskać wiarygodną odpowiedź i czasem trzeba szukać dalej. Popełniane błędy są nieuniknione i potrzebne do tego, by móc się dalej rozwijać. Pamiętaj, że czasem dzieci mogą nie przyjąć racjonalnej odpowiedzi - między 2 a 5 rokiem życia u dzieci funkcjonuje tzw. myślenie magiczne, kiedy to świat rzeczywisty miesza im się z wymyślonym.

W przypadku konfliktu, już po opadnięciu emocji, warto omówić sobie całą sytuację z dzieckiem. Wspólnie nazwijcie jego emocje, ale też zastanówcie się nad emocjami drugiej osoby. Rozumienie punktu widzenia innych ludzi uczy odczytywania ich intencji, poprawia  relacje i umiejętność współpracy.

Krytyczne myślenie to nie to samo, co krytykowanie!

Dzieci kilkuletnie zapamiętują sobie, jak rodzice reagują na jego zachowanie. Kary i nagrody, zasady, wymogi, oczekiwania oraz krytyka rodzica tworzą mu system przekonań o samym sobie. Sposób, w jaki traktujemy dziecko i jak się do niego zwracamy pozostaje w jego pamięci i psychice na całe życie.

Więcej przeczytaj tu: Jak rozwija się osobowość dziecka

Dlatego ważne jest, żeby nie ośmieszać ani nie lekceważyć dążeń kilkulatka do zrozumienia i poznania świata - ale mu pomóc. Uczyć go wytrwałości i tego, że nie zawsze najprostsze rozwiązania są najlepsze, a pierwsza lepsza odpowiedź może nie oddawać sensu problemu. Że czasem zdarzają się niepowodzenia, ale porażka nie przekreśla możliwości osiągnięcia sukcesu.

Unikajmy też bezwzględnego krytykowania innych osób albo źródeł informacji. Myślenie krytyczne powinno iść w parze z nauką szacunku do innych - również do ich przekonań i ocen.

Może zainteresuje Cię też: Jak budować poczucie wartości u dziecka