Oczekiwania: za małe, za duże?

Zbyt niskie oczekiwania wobec dziecka mogą wykształcić u niego przekonanie, że nie warto próbować. Zgodnie z teorią o Efekcie Pigmaliona (samospełniającą się przepowiednia), przewidywania innych mogą prowadzić do zachowań spełniających te oczekiwania. Tak więc przekonanie o małych możliwościach dziecka sprawi, że nie będzie  w siebie wierzyć. Obniżą jego poczucie wartości, samoocenę. Więcej na ten temat przeczytasz tu: Dziecko nieśmiałe, niegrzeczne, leniwe - dlaczego nie należy etykietować dzieci.

Z drugiej strony zbyt wysokie wymagania mogą wywołać duży stres. Tak duży wysiłek emocjonalny w młodym wieku negatywnie wpływa na psychikę dziecka. W przyszłości może spowodować wycofanie się z życia społecznego i lęk przed podejmowaniem prób albo wręcz przeciwnie - perfekcjonizm i pogoń za spełnianiem ambicji.

Przeczytaj też: Rozwój emocjonalny przedszkolaka. Zabawy na wyrażanie uczuć

Zbyt wysokie wymagania a wyniki szkolne

Warto wspomnieć o badaniach opublikowanych kilka lat temu w Journal of Personality and Social Psychology. Wykazały one, że wysokie aspiracje rodziców odnośnie wyników szkolnych mogą wpływać na osiąganie przez dzieci sukcesów. Dzieje się tak jednak tylko do momentu, gdy oczekiwania nie przekraczają realistycznych możliwości dziecka. Kiedy aspiracje są przesadzone, wyniki szkolne się obniżają.

Jest to zgodne z opisanym wcześniej Efektem Pigmaliona. Rodzice wierzący w swoje dzieci wspierają ich w pokonywaniu trudności i motywują do dalszych działań. Jednak presja wywierana na ucznia daje odwrotny efekt od zamierzonego. To powoduje niezadowolenie zarówno rodziców (z powodu niedoskonałych ocen), jak i dzieci (z powodu gniewu / rozczarowania rodziców).

Dlaczego to robisz?

Chcesz wspierać swoje dziecko w rozwoju? To dobrze! Zastanów się jednak, czy nie wymagasz od niego za dużo.

I nie chodzi tylko o oczekiwania odnośnie nauki. Przecież wymagania dotyczą też grzecznego zachowania, rozwijania pasji czy pozycji w grupie rówieśników. Warto więc zadać sobie pytanie: dlaczego chcę, by dziecko spełniło to oczekiwanie? Weź pod uwagę:

• Czy dziecko jest na właściwym poziomie rozwoju, by spełnić Twoje oczekiwania?
• Czy spełnienie oczekiwań przyniesie mu pozytywne doświadczenie, emocje?
• Czy osiągnięcie ma pozytywne znaczenie dla Ciebie, czy dla dziecka?

Podstawą powinno być kierowanie się dobrem dziecka. Z tego też powodu musisz oddzielić obraz idealnego dziecka od tego, jakie możliwości przedszkolak ma naprawdę.

Odkrycie potencjału dziecka

Odkrycie potencjału dziecka może być trudnym zadaniem. Trudno oddzielić faktyczne predyspozycje malucha od oczekiwań narzucanych przez współczesny świat (W końcu trzeba znać jakiś język obcy - ba, nawet kilka! Do tego umiejętność programowania - to w końcu teraz podstawy, prawda? Dodajmy niezwykłe pasje, którymi można zaimponować znajomym oraz uprawianie modnych sportów...).

Tym bardziej, że obecnie zewsząd jesteśmy przekonywani, że “chcieć znaczy móc” - ale czy na pewno? Czy ktoś, kto nie ma talentu muzycznego, ma duże szanse być światowej sławy piosenkarzem? Czy osoba z natury mało charyzmatyczna i wycofana będzie w przyszłości dobrym liderem?

Kilka wskazówek

1. Po pierwsze - nie etykietuj. Ani w formie pozytywnej, ani negatywnej. Komentuj zawsze zachowania dziecka, nie jego charakter.
2. Wzmacniaj mocne strony dziecka. Zauważ, w czym jest dobry i co mu sprawia radość - nawet, jeśli są to drobne rzeczy. Może nie umie jeszcze zbyt dobrze liczyć, za to sprawnie sznuruje buty i ubiera się do zabawy na dworze?
3. Rozwijaj zainteresowania dziecka, nie swoje. W młodości Twoim marzeniem było umieć grać na flecie? Nie znaczy to, że Twoje dziecko ma dokładnie takie samo pragnienie! Nie staraj się uszczęśliwiać go na siłę. Na pewno ma inne talent i pasje, o które warto zadbać.
4. Jeśli stosujesz krytykę, to tylko w sposób konstruktywny. Nie oceniaj charakteru dziecka, lecz pracę/zachowanie. Dawaj dziecku konkretną informację, co należy naprawić.
5. Komunikuj dziecku swoje (racjonalne) oczekiwania. Zwłaszcza, jeśli dotyczą one np. kulturalnego zachowania, wykonywania obowiązków. Nie oczekuj, że dziecko się czegoś domyśli albo wykona coś “samo z siebie”.
6. Naucz dziecko przegrywać. Po porażce staraj się malucha wesprzeć, a nie pogłębić jego zły stan emocjonalny. Więcej przeczytasz tu: Jak nauczyć przedszkolaka radzenia sobie z porażką?
   

Nie zachęcaj do postawy roszczeniowej

Coraz częściej o młodszych pokoleniach mówi się, że są roszczeniowe. Rozwiązania technologiczne, konsumpcyjny styl życia i ogrom możliwości sprawiają, że wiele rzeczy mają podane na tacy. Z tego powodu w dorosłość wchodzą z założeniem, że wszystko im się należy.

Zrezygnowanie ze stawiania zbyt wysokich oczekiwań wobec dzieci nie znaczy, że należy ich we wszystkim wyręczać. Ucz dziecko, że może wiele osiągnąć ciężką pracą i zaangażowaniem.

Chcesz popracować nad swoimi komunikatami kierowanymi do dziecka? Przeczytaj o Porozumieniu Bez Przemocy.