Po co dziecko ma się uczyć o uczuciach?

Nauka o uczuciach pomoże przedszkolakowi w wielu innych aspektach. Umiejętność rozpoznawania i nazywania uczuć pozwoli na jasne wyrażanie potrzeb. W dalszym etapie pomoże w odpowiednim kontrolowaniu reakcji, np. na złość i smutek. Dodatkowo świadomość różnorodności uczuć i charakterów ludzkich rozbudzi w dziecku empatię na emocje innych.

Rozwój emocjonalny przedszkolaka

Dzieci w wieku przedszkolnym są żywiołowe i impulsywne. Ich układ nerwowy jest jeszcze niedojrzały, a procesy pobudzania przeważają nad procesami hamowania. Z tego powodu przedszkolak często nie panuje nad swoimi reakcjami. Warto jednak też zaznaczyć, że emocje, choć często gwałtowne, szybko też gasną.

Niektóre emocje wywołują reakcje fizjologiczne - np. moczenie, płacz. Dziecko w tym wieku przejawia też różne lęki. Najbardziej widoczny jest lęk separacyjny, czyli strach przed rozstaniem z opiekunem (widoczny zwłaszcza na początku chodzenia do przedszkola). Może też mieć lęki rozwojowe (np. przed ciemnością - sprawdź, jak sobie z nim poradzić! Dziecko boi się ciemności - co robić?)

Przedszkolak potrzebuje potwierdzenia uczuć najbliższych. Ma bardzo silną potrzebę bezpieczeństwa, dlatego ważne jest dla niego bycie blisko z rodzicami, wspólnie spędzany czas, przytulanie się. Sam też chętnie okazuje miłość i przywiązanie.

Jak rozmawiać z dzieckiem o uczuciach?

Ucz dziecko, że o uczuciach rozmawiać... warto. Pokazuj na własnym przykładzie, że nie należy się ich wstydzić. Pamiętaj by zaznaczać, że nie ma uczuć “dobrych” i “złych”. Wszystkie emocje są nam potrzebne, choć niektóre są mniej przyjemne od innych. Każdy ma prawo do bycia zdenerwowanym, smutnym, tak samo jak wesołym.

Rozmowa o uczuciach powinna się opierać się nie tylko na nazywania ich, ale też opowiedzeniu o odpowiednich reakcjach. Rozmawiając z dzieckiem o uczuciach warto zaznaczyć, że należy je wyrażać - ale trzeba to robić w sposób, który nie urazi i nie krzywdzi innych. Kultywujesz dawne przekonanie, że “chłopaki nie płaczą”? Czas to zmienić! Odreagowywanie emocji jest ważne dla zdrowia psychicznego dziecka - tłumienie w sobie uczuć może w przyszłości powodować zaburzenia psychiczne i choroby somatyczne.

Zobacz też: Jak pomóc dziecku w walce ze stresem?

Nie bagatelizuj uczuć i lęków dziecka. Nie wyśmiewaj, nie wzmacniaj strachu. Spraw, by dziecko czuło się akceptowane. A jednocześnie opowiedz mu o tym, jaki świat jest różnorodny: nie tylko kulturowo i politycznie, ale też emocjonalnie. To, co w nas rozweselenie radość, komuś innemu może sprawić przykrość. Okazuj dziecku empatię, a samo stanie się bardziej wyrozumiałe dla innych. Więcej przeczytasz tu: Jak uczyć dziecko tolerancji?

Wspieranie rozwoju emocjonalnego przedszkolaka

Pomóż dziecku w nauce o emocjach. Naucz go:

• rozpoznawać emocje - te, które sam przeżywa. Ale też te, które przeżywają inni. Zrozumienie i akceptacja emocji innych jest podstawą do budowania zdrowych relacji;
• nazywać emocje - świat nie jest zły albo dobry. Ludzie nie są weseli albo smutni. Jest wiele emocji, których maluch nie będzie umiał nazwać, jeśli mu w tym nie pomożesz;
• określać potrzeby - niektóre emocje, zwłaszcza negatywne, wiążą się z niezaspokojonymi potrzebami. Naucz dziecko rozpoznawać, jaki jest powód odczuwania konkretnych uczuć, by mogło sobie w przyszłości pomóc. Albo innym;
• reagować na emocje - nie każde dziecko jest po prostu “niegrzeczne”. Maluchy nie zawsze potrafią sobie poradzić z burzą uczuć, dlatego gwałtownie reagują na nie fizycznie. Czasem też po prostu nie znają innych sposobów odreagowania emocji. Pokaż dziecku, jakie zachowania są akceptowane i nie krzywdzą innych.

Twoje dziecko przejawia zachowania agresywne? Przeczytaj więcej tu: Agresywne dziecko - jak reagować na napady złości?

Zabawy na wyrażanie uczuć

1. Rozpoznawanie uczuć na obrazkach - Jest to zabawa często stosowana w żłobkach i przedszkolach. Wystarczy przygotować uproszczone rysunki twarzy z różnymi minami: uśmiechniętą, smutną, złą, itd. Dzieci rozpoznają emocje przedstawione na rysunkach i nazywają je.

W warunkach domowych warto pobawić się z dzieckiem w rozpoznawanie uczuć postaci na ilustracjach (np. w bajkach, ale też kolorowankach, czasopismach). Jeśli czytaliście już wcześniej bajkę, zapytaj dziecko czy pamięta, dlaczego dana postać tak się czuła. Możecie też rozpoznawać uczucia postaci w gazetach i wymyślać powody ich stanów emocjonalnych. Pytaj dziecko o jego zdanie: “Jak myślisz, co się mogło przydarzyć tej pani wcześniej?”, “A ty jakbyś się czuł w tej sytuacji?”, “Ten pan jest smutny. A co sprawia, że Tobie jest smutno? Co lubisz wtedy robić?”.

2. Dokończ zdanie… rysunkiem - Zaproponuj dziecku wspólne rysowanie. Możecie wybrać temat: co ostatnio sprawiło dziecku przyjemność albo co by zrobił, gdyby czuł konkretną emocję.
Dokończciee zdanie i narysujcie opisywaną sytuację:

• Wczoraj byłem szczęśliwy, bo…
• Dziś w przedszkolu radość sprawiło mi…
• Kiedy jest mi smutno, chcę…
• Gdy się boję, pomaga mi…
• Kiedy widzę, że mojej mamie jest smutno...

Pamiętaj, że twórczość plastyczna wspiera regulację emocjonalną maluchów. Może pomóc dziecku rozładowywać napięcia albo pełnić funkcje kompensacyjne.

3. Kalambury - Odgrywanie scenek pomaga w naucę wyrażania uczuć na wielu poziomach: uczy nazywania ich, reagowania na nie, a także rozładowuje emocje. Dlatego wszelka zabawa w udawanie (w tym też zabawa w teatr) jest świetną propozycja na wspieranie rozwoju emocjonalnego przedszkolaka.

Kalambury będą dla dziecka o tyle ciekawe, bo można je swobodnie modyfikować w zależności od poziomu rozwoju uczestników. Możecie pokazywać sobie tylko miny i zgadywać emocje. Możecie też połączyć konkretną emocję z czynnością (powodem), bazując na hasłach: "Jestem… bo (robię)...”. Przykładowo:

• Jestem radosny, bo gram w piłkę.
• Jestem smutny, bo zgubiłem książkę.
• Jestem zły, bo ktoś zabrał mi zabawkę.

4. Tworzenie układu choreograficznego - Masz utwory, które wywołują w Tobie silne emocje? Może zapoznać z nimi Twojego malucha? Zaproponuj prezentowanie tańcem emocji, które wywołuje w Was utwór. Może to być improwizacja ruchowa. Możecie też wcześniej wysłuchać piosenki i porozmawiać o uczuciach, z którymi Wam się kojarzy.

Twoje dziecko lubi przebieranki? Zaproponuj zrobienie odpowiedniego stroju, a nawet scenografii do przedstawienia układu choreograficznego!

Nauka emocji - nie tylko w domu

Również inne aktywności pomagają dziecku w zrozumieniu świata uczuć. Warto wychodzić z przedszkolakiem na przedstawienia teatralne dedykowane kilkulatkom albo koncerty. Rozejrzyj się za warsztatami artystycznymi w Twojej okolicy: plastycznymi, teatralnymi, muzycznymi. Sprawdzaj ciekawe pozycje bajek terapeutycznych.

Pokaż, że dziecko nie jest samo w przeżywaniu różnych emocji. Istnieje mnóstwo metod na radzenie sobie z nimi oraz ich wyrażanie.

Może zainteresuje Cię też: Jak nauczyć przedszkolaka radzenia sobie z porażką?