Agresja rodzi agresję

Reagując na napady złości dziecka musisz pamiętać, by zachować spokój. Tak, jest to trudne. Ale pamiętaj, że dziecko uczy się zachowań przede wszystkim od rodziców i opiekunów. Jeśli więc w chwilach słabości dasz maluchowi klapsa albo na niego nakrzyczysz - możesz się spodziewać, że dziecko będzie podobnie odreagowywać złość na innych.

Przeczytaj więcej o przemocy emocjonalnej wobec dzieci: Przemoc wobec dzieci - polskie realia

Zwróć też uwagę na postawy, które dziecko może zaobserwować wokół siebie. Postępowanie rówieśników, wzorce z bajek albo książek - być może maluch przenosi zachowania z innych źródeł. Twoim zadaniem będzie wyjaśnienie mu, że takie reakcje są nieodpowiednie.

Znalezienie przyczyny zachowań agresywnych

Jeśli Twoje dziecko miewa napady złości, w pierwszej kolejności zastanów się, jaka jest ich przyczyna. Powód może okazać się błahy - przynajmniej dla rodziców. Nie znaczy to, że w dziecku nie będzie wywoływać burzy uczuć.

Zastanów się, czy przyczyną są czynniki zewnętrzne czy wewnętrzne. Pamiętaj, że pod złością może kryć się coś więcej - zaburzenia emocjonalne, traumatyczne przeżycia, przewlekły stres.

Najczęstsze przyczyny agresji u przedszkolaków

Czasem przyczyny agresji u przedszkolaków są nieoczywiste dla rodziców. Są jednak takie zachowania, których przyczynę łatwo odkryć:

1. Powtarzanie wzorców zachowań. Jak już było wspomniane wcześniej - dziecko może powtarzać zachowania, które widzi u bliskich, rówieśników, czy w bajkach. Trzeba wtedy pamiętać, by nie tylko opowiadać dziecku o odpowiednich wzorcach - trzeba też samemu je prezentować!
2. Brak granic i konsekwencji. Dziecko, któremu zawsze pozwalano na wszystko, reaguje napadem złości na nagły sprzeciw... bo dlaczego miałoby się nie zbuntować? Z kolei ciągłe zakazy uniemożliwiają dziecku podejmowanie wszelkich decyzji. Maluch, który chce się uczyć nowych rzeczy, w końcu wyrazi swoją frustrację.
3. Nieumiejętność radzenia sobie z emocjami. Przedszkolak nie rozumie emocji, które odczuwa; nie umie ani ich nazwać ani opanować. Uczy się żyć w grupie i stosować do zasad przekazywanych od dorosłych - czasem jednak brak zrozumienia sprawia, że musi odreagować. Złość jest mu potrzebna. Nie należy więc krytykować dziecka za samo uczucie, ale pomóc mu je odpowiednio wyrazić.
4. Złe samopoczucie. Może być po prostu tak, że przedszkolak… ma gorszy dzień. Jest niewyspany, zmęczony albo głodny. Może jest to początek choroby. Warto pamiętać, że dla dziecka ważny jest rytm dnia: odpowiednia ilość snu, czas na zbilansowane posiłki, na zabawę. Zakłócenia mogą powodować zdezorientowanie i niezadowolenie malucha.

Złości nie można zabronić

Zachowań agresywnych nie można po prostu zabronić. Złość jest dziecku potrzebna - rolą rodzica jest pokazanie, jak można ją odreagować w sposób bezpieczny i akceptowalny społecznie. Nie chodzi o zmienianie uczuć dziecka, ale modyfikowanie jego zachowań. Przeczytaj więcej tu: Do czego dzieciom potrzebna jest złość?

Okazuj dziecku akceptację. Na poczucie bezpieczeństwa u malucha będzie się składała również świadomość, że mimo złego zachowania rodzice go kochają. A może powodem agresywnych zachowań jest fakt, że dziecko chce zwrócić na siebie uwagę? Może reagowanie rodzica na agresywne zachowanie dziecka - nawet krzykiem - jest dla dziecka ważną interakcją z opiekunem?

Ustal granice i zasady. Podobnie jak zrozumienia poszczególnych uczuć, dziecko musi nauczyć się norm postępowania. W oduczeniu zachowań agresywnych ważna jest konsekwencja, ale też docenianie pozytywnych zachowań.

Jak reagować na napady złości

W momencie, kiedy dziecko ma napad złości, musisz dostosować swoje zachowanie. Podajemy kilka propozycji, jak postępować z agresywnym dzieckiem. Być może nie od razu znajdziesz złoty środek - albo sposób, który zadziałał raz, nie sprawdzi się ponownie.

• Nie reaguje krzykiem ani biciem!
• Jeśli jesteście w domu albo np. w parku, na placu zabaw - daj dziecku przestrzeń na uspokojenie się. Nie zostawiaj go tak po prostu - poinformuj, że dajesz mu czas na ochłonięcie. Zaczekaj w pobliżu. Pilnuj jednak, by zdenerwowany maluch nie zrobił krzywdy sobie lub komuś innemu.
• Jeśli widzisz, że dziecko odreagowuje złość na kimś innym, natychmiast go powstrzymaj. Być może dziecko rozzłości się jeszcze bardziej, musisz jednak go nauczyć, że nie może być agresywnym wobec innych. Złap dziecko za dłonie i przytrzymaj. Patrząc w oczy powiedz, że nie można tak robić. Jeśli jest taka potrzeba, opleć dziecko rękami i daj mu czas na uspokojenie się w Twoich ramionach.
• W trakcie napadu złości nie tłumacz, jak się powinno zachowywać - dziecko ma zbyt wzburzone emocje, by zrozumieć, co do niego mówisz. Dopiero gdy się uspokoi, zachęć go do rozmowy o tym, co się wydarzyło. Znajdźcie wspólnie przyczynę złości. Pomóż maluchowi określić jego emocje. Wyjaśnij, że złość to emocja, którą odczuwa każdy, jednak nie wszystkie zachowania są dobre; niektóre krzywdzą innych.
• Jeśli jednak puszczą Ci nerwy i nakrzyczysz na malucha - gdy się oboje uspokoicie, przeproś go. Wyjaśnij, że jego zachowanie sprawiło Ci przykrość.
• Naucz dziecko, jak odreagowywać złość. Możesz wyjaśnić swoje sposoby na uspokojenie się. Pokaż, co przedszkolak może robić w chwili złości. A przy kolejnych atakach agresji staraj się zachęcić go do tego zachowania:

- tupanie nóżkami, bieg w miejscu albo wokół np. placu, wykrzyczenie jakiegoś słowa (tylko nie wulgaryzmu!),

- rzucanie poduszkami albo misiem - możecie nawet w domu mieć specjalną poduszkę, która “zjada” złe emocje. Warto też zastanowić się nad gruszką do boksowania,

- dla starszych dzieci: liczenie do dziesięciu, wolne oddychanie,

- uczenie, by dziecko umiało wyrazić swoje niezadowolenie słowami, nie atakując jednocześnie kogoś innego (zamiast Jesteś głupi, nie chce się z tobą bawić!, ucz dziecko mówić Nie lubię, gdy ktoś zabiera moje zabawki).

Zobacz też: Time out - skuteczna metoda wychowawcza?

Zachowania agresywne objawem zaburzeń

Jeśli zauważasz, że mimo Twoich starań zachowania agresywne nie ustają, warto odwiedzić specjalistę. Wizyta u psychologa pomoże odkryć przyczynę agresji u dziecka i znaleźć sposób na modyfikowanie jego zachowań. Zachowania agresywne mogą być spowodowane np. zaburzeniami hiperkinetycznymi - więcej przeczytasz tu: ADHD u dzieci